Przejście od statycznej do dynamicznej wizji Wszechświata uważane jest za jedną z największych, równą kopernikowskiej, rewolucji naukowych ostatnich lat.Ważny wkład w proces kształtowania się tej rewolucji wniósł znany belgijski kosmolog, ks. J. Lemaitre. Przede wszystkim znalazł on, zupełnie niezależnie od A. Friedmana, niestatyczne rozwiązania Einsteinowskich równań pola i jako pierwszy powiązał jc z ówczesnymi obserwacjami astronomicznymi. Efektem tego był tzw. model Eddingtona-Lemaitre’a. Wkrótce Lemaitre zaproponował model z tzw. osobliwością początkową, co stanowiło następny krok w procesie kształtowania się dynamicznej wizji Wszechświata. Dalszym przejawem tego wkładt była próba fizycznej interpretacji osobliwości i zbudowanie w ramach modelu ekspandującego ogólnej teorii ewolucji Kosmosu. Dało to w efekcie znaną Hipotezę Atomu Pierwotnego, której pewne idee odnaleźć można w tzw. standardowym modelu Wszechświata.Oprócz powyższych zasług Lemaitre’a artykuł ukazuje również genezę idei ekspandującego wszechświata i czynniki, które wpłynęły na jej akceptację w środowisku uczonych.Ważną rolę odegrały tu indywidualne cechy belgijskiego kosmologa, a przede wszystkim umiejętność wiązania badań teoretycznych z obserwacyjnymi i wyciąganie stąd właściwych wniosków. Nie bez znaczenia były również osobiste kontakty twórcy Hipotezy Atomu Pierwotnego zarówno z wiodącymi ośrodkami naukowymi, jak i znanymi uczonymi. Pewien wpływ miała też wyraźna współzależność czasowa w badaniach teoretycznych i obserwacyjnych kosmologii; ostatnie domagały się wyjaśnienia i dlatego propozycje teoretyczne budziły zainteresowanie.Widzimy więc, że proces odchodzenia od statycznej wizji Wszechświata do jego obrazu dynamicznego przebiegał zarówno pod wpływem czynników wyraźnie naukowych, jak i pozanaukowych, związanych ze środowiskiem uczonych oraz czasową współzależnością badań.

W ostatnich latach pojawiło się kilka ważnych publikacji podkreślających znaczenie szeroko pojętej interpretacji alegorycznej w literaturze starożytnej (prace Petera T. Strucka, Mikołaja Domaradzkiego). Interpretacja alegoryczna widzi w odczytywanym tekście zagadkę, która ma doprowadzić czytelnika do głębszej wiedzy szczególnego rodzaju, która zakryta jest przed oczyma „niewtajemniczonych”. Stąd w tego typu interpretacji ogromną rolę odgrywa język, który „odkrywając - zakrywa”. Szczególnego znaczenia interpretacja alegoryczna nabrała w nurcie neoplatońskim, w którym filozofii zostały przypisane funkcje religijne (upodobnienie do boga, powrót do ojczyzny). Najważniejsze cechy tej neoplatońskiej alegorezy przedstawił Peter T. Struck w artykule Allegory and ascent in Neoplatonism, pokazując, wjaki sposób interpretacja alegoryczna mogła się stać drogą prowadzącą do mistycznego zjednoczenia.W niniejszym artykule uwaga autorki została skupiona na tych elementach alegorycznej egze- gezy, które mogą być użyteczne w prezentacji specyfiki Eriugeny egzegezy motywu wygnania i powrotu do raju.

Niniejszy artykuł podejmuje problem zmian w postrzeganiu symbolujako istotnego czynnika życia duchowego w łonie filozofii neoplatońskiej. Wydaje się, że to starożytni neoplatonicy pogańscy pierwsi zdali sobie sprawę z tego, jak wielką rolę posiada symbol we wznoszeniu się duszy ku Bogu. Włączyli oni do rozumienia filozofii jako drogi do zjednoczenia z Jednym zaczerpniętą z Wyroczni Chaldejskich i Pism hermetycznych naukę o obrzędach teurgicznych, podczas których używano świętych symboli. Pierwsza część tego artykułu podejmuje próbę ukazania spotkania filozofii z tak pojętym rozumieniem symbolu. Szczególnie ważne dla rozumienia późniejszego pojmowania symboli przez Mikołaja z Kuzy miały używane w najwyższej części rytów teurgicznych symbole matematyczne. Druga część artykułu ukazuje w jaki sposób Pseudo-Dio- nizy Areopagita przekształca naukę swoich pogańskich poprzedników. Najbardziej istotnym elementem nauki Dionizego jest swego rodzaju wyłączenie symboli z porządku kosmicznego i umieszczenie ich w porządku zbawczym, który gruntuje się na Objawieniu. Prawdziwe symbole dla Pseudo-Dionizego to znaki sakramentalne obecne w liturgii Kościoła. Taka transformacja rozumienia symbolu sprawiła, że symbole matematyczne utraciły swoje wcześniejsze znaczenie. Powyższe analizy umożliwiły ukazanie w ostatniej części niniejszego artykułu kolejnej transformacji rozumienia symbolu, która miała miejsce w filozofii Mikołaja z Kuzy. Piętnastowieczne odrodzenie neoplatonizmu i pitagoreizmu spowodowało powrót do mistycznego traktowania symboli matematycznych, ale jednocześnie zostały one odarte ze rytualnego kontekstu obecnego w starożytnych tekstach.

Artykuł omawia fragment jednego z wczesnych kazań Mikołaja z Kuzy - Sermo VII Re- mittuntur ei peccata multa, które wyróżnia się nietypową w praktyce predykanckiej formą dialogu. Jego główną bohaterką jest Maria Magdalena, której postać została skonstruowana w oparciu o wątki zarówno biblijne, jak i apokryficzne i stanowi alegorię miłości duszy do Boga. W artykule zawarto analizę Kuzańczykowego pojęcia miłości poprzez omówienie obecnych w tekście terminów (amor, caritas, dilectio) oraz wyodrębnienie dwóch wykorzystanych przez autora schematów drogi miłości (trój- i siedmiostopniowego). Zostały również wskazane zależności inter- tekstualne między kazaniem Kuzańczyka a pismami pseudo-bonawenturiańskimi, zwłaszcza De diaeta salutis Wilhelma de Lanicia i De septem itineribus aeternitatis Rudolfa von Biberach. Charakter wpływu obu autorów przybliżają analizy fragmentów szczególnie gęstych semantycznie, o wyrazistym charakterze alegorycznym i licznych metaforach.

Celem rozważań podjętych w artykule jest rozpoznanie etycznego wymiaru obywatelskiego nieposłuszeństwa. Stawiając sobie takie zadanie, autorka zastanawia się, czym różni się nieposłuszeństwo obywatelskie od innych form społecznego sprzeciwu, a także usiłuje rozpoznać jego istotę. W tym celu identyfikuje kluczowe cechy oraz przedmiot aktu nieposłuszeństwa. Wyjaśnienie, na czym polega obywatelski charakter omawianego działania, pozwala na omówieniejego moralnego i etycznego znaczenia. Podkreślając osobowy charakter obywatelskiego nieposłuszeństwa, autorka ujmujeje jako wyraz etyczności.

W niniejszym artykule proponuję odczytanie mojej książki One Body, dotyczącej chrześcijańskiej etyki seksualnej, jako przykładu zastosowania wnioskowania do najlepszego wyjaśnienia wspartego przesłankami z zakresu teologii i filozofii.

W artykule polemizuję ze stanowiącym osnowę publikacji Alexandra Prussa One Body zasadniczym założeniem, że małżeństwo jest ściśle związane z miłością, w tym z miłością romantyczną. To założenie, jak argumentuję, wypływa po części z wyraźnie współczesnego rozumienia małżeństwa. Pokazuję, że w tym względzie stanowisko Prussa kłóci się z poglądem na małżeństwo i praktyką małżeńską z czasów przednowoczesnych, w szczególności z ujęciem chrześcijańskim okresu Cesarstwa Bizantyńskiego, gdy małżeństwo nie opierało się na miłości (romantycznej). Wreszcie podaję pewne przykłady, które pokazują, dlaczego w średniowiecznej kulturze chrześcijańskiej romantyczna miłość nie była związana z instytucją małżeństwa.

W swojej znakomitej książce One Body Alexander Pruss opiera się na przekonaniu, że istnieje wymóg powszechnej miłości: wszyscy jesteśmy zobowiązani do wzajemnej miłości. Zawarte w niniejszej pracy tezy Pruss w dużej mierze uzasadnia, odwołując się do prawdy objawionej, mimo to wymóg powszechnej miłości wzmacnia argumentacją filozoficzną. Ten sposób argumentacji nazywam „argumentem z wrażliwości na wartość”. Jego podstawą jest przekonanie, że wszyscy ludzie posiadają pewien rodzaj wsobnej wartości, która to wartość dostarcza wszystkim innym podmiotom racji, aby odpowiedzieć na nią pozytywnie, stąd każdy człowiek jest zobowiązany do miłości drugiego człowieka. W niniejszym artykule dyskutuję z tym argumentem, zwracając uwagę na jego dwie istotne słabości: pierwsza z nich dotyczy tego, jakiego rodzaju racji dostarcza wartość osoby, a druga tego, na ile odpowiedź na ową wartość musi być odpowiedzią miłości.

Pruss rozwija filozofię miłości, na której gruncie (właściwie) traktuje miłość w kategoriach dobroczynności (rozumianej jako odpowiedź na dobro ukochanego) i miłości jednoczącej (pragnienie bycia przy ukochanym). Tym niemniej Pruss podkreśla charakter miłości w kategoriach działania i motywacji, a nie w kategoriach uczuć. Uważamy, że odczuwanie odpowiednio przyjemności z powodu (stosownego) dobra i cierpienia wobec choroby (nieuzasadnionego cierpienia), które go spotyka, są istotnymi elementami ludzkiej miłości. Kwestionujemy zaproponowaną przez Prussa interpretację przypowieści o dobrym Samarytaninie. Na zakończenie odnosimy się do Prussa ujęcia miłości własnej, które uważamy za pouczające (Franciszek powinien sam siebie darzyć miłością, ponieważ jest tego wart), choć niezupełne (osoba, którą jest Franciszek, powinna kochać samą siebie, nawet jeśli nie jest świadoma bycia Franciszkiem). Ostatni punkt wiąże się z afirmacją istoty (haecceitas) miłości.

W artykule dokonuję porównania liberalnego oraz konserwatywnego podejścia w kwestii moralności stosunków płciowych. Opowiadam się za podejściem liberalnym, uznającym szczególny charakter stosunków płciowych, jednocześnie zwracam uwagę na filozoficzno-teologiczną akceptację podejścia przeciwnego u Prussa. Krytykuję argumentacyjną strategię Prussa ze względu na jej trzy elementy: pojmowanie miłości chrześcijańskiej jako równoważnej dobroczynności, dopuszczenie jedynie moralnej oceny seksualności, zbyt pochopne przechodzenie od pewnych zdań faktualnych do innych, a następnie do wniosków o charakterze normatywnym. Jego stanowisko w kwestii moralnej niedopuszczalności niewerydycznej przyjemności opiera się na wieloznaczności pojęcia „rzeczywistej” przyjemności.W artykule bronię dopuszczalności zapłodnienia pozaustrojowego, formułując następujące trzy tezy: dawcy gamet mogą wywiązać się ze swoich obowiązków rodzicielskich; rozrodczość nie musi odbywać się wyłącznie w drodze stosunku płciowego; poddający się tego rodzaju leczeniu nie muszą traktować poczętego w ten sposób dziecka w sposób niewłaściwy, tj. czysto instrumentalnie. Na koniec zwracam uwagę na rozbieżność między poglądami Prussa a poglądami większości ludzi, w tym rosnącej liczby katolików.

W niniejszej pracy podejmuję zagadnienie miłości i seksualnego pożądania w ujęciu Alexandra Prussa. W moim przekonaniu Autor nie dostarcza przekonującego wyjaśnienia żadnego z tych pojęć. Jedną z racji jest pominięcie przez niego wielu kluczowych prac z zakresu filozofii i sztuki. Ponadto uważam, że proponowane przez Prussa rozumienie miłości i stosunku płciowego jest nazbyt moralizatorskie, co sprawia, że jego rozważania nie uwzględniają faktycznego ludzkiego doświadczenia tych spraw, a nawet je zafałszowują. Dowodzę również, że teleologia, do której odwołuje się Pruss, uzasadniając twierdzenie, że celem stosunku płciowego jest rozrodczość, nie jest wiarygodna, a nawet gdyby było przeciwnie, to z takiej teleologii nie można by wyprowadzić wniosków moralnych, które chce z niej wywieść Pruss.

Artykuł koncentruje się na jednym kluczowym aspekcie książki Alexandra Prussa One Body: An Essay in Christian Sexual Ethics (Notre Dame: University of Notre Dame Press, 2013), a mianowicie stwierdzeniu, że w odniesieniu do osób ludzkich wiele - a być może większość - możliwych zbliżeń cielesnych winna być oceniana jako dozwolona lub nie na podstawie ich relacji do aktu, w którym mąż i żona stają się „jednym ciałem”. Takie rozumienie zbliżeń cielesnych wydaje się zbyt rygorystyczne, a nawet absurdalne, zwłaszcza jeśli poruszamy się na gruncie rozumu naturalnego i w oderwaniu od objawienia oraz doktryny chrześcijańskiej, co deklaruje w swojej książce Pruss.

Artykuł stanowi krytyczną analizę zaproponowanej przez Alexandra Prussa koncepcji zjednoczenia ciał opartej na opisie zawartym w Księdze Rodzaju (2,24). Pruss wykorzystuje tę koncepcję do sformułowania dwóch argumentów na rzecz tezy, iż akt seksualny pary homoseksualnej jest moralnie niewłaściwy. Proponuję alternatywne ujęcie zjednoczenia ciał, w świetle którego mogą w nim uczestniczyć zarówno pary heteroseksualne, jak i pary homoseksualne. Uważam, że ta konsekwencja mojego ujęcia daje mu istotną przewagę nad propozycją Prussa.

W niniejszym artykule o charakterze recenzyjnym analizuję szczegółowo książkę Alexandra Prussa One Body, wskazując na miejsca, w których się z nim zgadzam, oraz podkreślając kilka niedociągnięć w jego argumentach. Ogólny tok myślowy, który jest eksploracją biblijnej metafory „bycia jednym ciałem”, jest dla mnie w ostateczności zadowalajacy z teologicznego, ale nie z filozoficznego punktu widzenia.

Alexander Pruss uważa, że podstawowym przejawem ludzkiej miłości jest miłość romantyczna, której urzeczywistnieniem jest stosunek płciowy zorientowany na rozrodczość. W świetle takiego podejścia akt seksualny osób tej samej płci nie może zostać spełniony we właściwy sposób, ponieważ wiąże się z błędnym rozumieniem natury drugiej osoby i możliwości zjednoczenia z nią. Choć aktywność seksualna osób tej samej płci może wydawać się spełnieniem miłości romantycznej, to czymś niewłaściwym jest wzbudzanie takiego fałszywego doświadczenia w sobie samym lub w drugiej osobie. Ukazuję dylemat pojawiający się w kontekście tezy Prussa: albo zarówno pary homoseksualne, jak i pary heteroseksualne, które przekroczyły okres menopauzy, są uprawnione do zawarcia małżeństwa, gdyż ich romantyczna miłość nie jest dysfunkcyjna, mimo że nie jest zorientowana na rozrodczość, albo też małżeństwo jest niestosowne w przypadku obu tych grup. W artykule proponuję dwa sposoby uniknięcia tego dylematu, które pozwoliłyby Prussowi odróżnić niepłodność par homoseksualnych od niepłodności kobiet po okresie menopauzy.

W niniejszym tekście formułuję odpowiedzi na zarzuty kierowane wobec mojej książki One Body.

Czy para może stawiać sobie poczęcie za główny cel relacji małżeńskiej? W niniejszym artykule opowiadam się przeciwko poglądowi Prussa, że jest to czymś niewłaściwym ze względu na potraktowanie istot ludzkich jako zamiennych w chwili stworzenia, gdy ich unikalne cechy nie są znane ich rodzicom. Argumentuję, że Pruss nie może odseparowywać zabiegów o potomstwo jako składowej powołania małżeńskiego od zabiegów o nieznane, nieokreślone dziecko, które jest częścią sukcesu w tej konkretnej dziedzinie. Podczas gdy żaden z małżonków nie powinien traktować partnera instrumentalnie w perspektywie posiadania dziecka, pomyślność we wspólnym dążeniu do poczęcia (które będzie brało pod uwagę wartość życia dziecka), jak również ów cel sam w sobie i jego realizacja, jest bardzo ważnym elementem dobra małżeńskiego. Żyjące istoty ludzkie są moralnie niezastępowalne w tym sensie, że muszą być oceniane i szanowane w sposób indywidualny, ale też możemy promować życie nieznanych a istniejących ludzi w ramach ogólnej kategorii—możemy także w sposób zmierzony zabiegać o poczęcie nowych ludzi, o nieznanym, nieokreślonym rodzaju.

Ius gentium sięga swoimi korzeniami czasów prehistorycznych. Związane było wówczas z wierzeniami religijnymi i opartymi na nich obyczajami. Przekonanie jednak wcześniejszych autorów, wyrażone chociażby przez Monteskiusza, jakoby wszystkie ludy stosowały prawo narodów, w świetle współczesnych badań okazuje się błędne. W wielu kulturach takie prawo nie występowało. U niektórych prymitywnych narodów jeszcze dziś „obcy” traktowany jest z zasady jak „nieczłowiek”.Prawo narodów stosowali jednak już w czwartym tysiącleciu przed Chrystusem Sumerowie. Występuje ono również w starożytnych kulturach Babilonii, Egiptu, Indii i Chin. Starożytni Grecy stosowali je tylko do tych ludzi, z którymi łączył ich wspólny język, kult religijny, igrzyska olimpijskie itp. Niegreków traktowali jako naturalnych wrogów. Rozwój i precyzacja ius gentium dokonały się w starożytnym Rzymie, gdy stał się imperium o światowym zasięgu i wchłonął liczne narody. Prawo to obejmowało zespół norm regulujących prawne stosunki między Rzymianami a obcymi. Z biegiem czasu ulegało ewolucji. Gaius (II w. po Chr.) rozróżnił ius civile - prawo ustanowione przez określony naród dla siebie - od ius gentium, tj. prawa ustanowionego przez wszystkich ludzi w oparciu o naturalny rozum (naturalis ratio). Rozróżnienie powyższe przyjęli i rozwinęli prawnicy średniowieczni, którzy ius gentium uznali za synonim prawa uniwersalnego. Przyjmując z greckiej tradycji rozróżnienie między ius gentium a ius naturae, liczni autorzy rzymscy, zwłaszcza stoicy (Cycero, Marek Aureliusz), a także wcześni Ojcowie Kościoła, utożsamiali prawo narodów z prawem natury. Byli jednak także tacy, którzy te dwa prawa sobie przeciwstawiali (Ulpianus, 1'228), stwierdzając, że ius gentium dotyczy wyłącznie rodzaju ludzkiego, podczas gdy ius naturae rozciąga się na wszystkie żywe istoty. Po upadku Zachodniego Cesarstwa Rzymskiego Kościół rozwinął system prawny zwany prawem kanonicznym. Nie było ono ani prawem narodowym, ani międzynarodowym. Miało charakter prawa ponadnarodowego, dotyczącego wszystkich chrześcijan. Ze względu na uniwersalny - politycznie i społecznie - charakter ówczesnego Kościoła, prawo kanoniczne regulowało nie tylko życie wewnątrzkościelne, lecz także stosunki międzynarodowe, zwłaszcza w odniesieniu do wojny i pokoju. Kościół wykorzystywał prawo kanoniczne i sankcje, które mu ono dawało, do łagodzenia obyczajów i do eliminacji różnego rodzaju wojen, w tym zwłaszcza tzw. wojen prywatnych, które stanowiły szczególnie dotkliwą plagę średniowiecznych społeczeństw Zachodniej Europy. W tym celu pod karą ekskomuniki proklamował tzw. Boży pokój i zakazywał używania do walki broni szczególnie groźnej i podstępnej, a mianowicie kusz i łuków. Średniowieczne ius gentium było więc głęboko zakorzenione w prawie kanonicznym, chociaż pozostawało również pod dużym wpływem chrześcijańskich teorii teologicznych i filozoficznych. Myślicielami, którzy wywarli znaczący wpływ na jego oblicze i rozwój, zwłaszcza w odniesieniu do tzw. doktryny wojny sprawiedliwej oraz do pokoju między narodami, byli: św. Augustyn, Ter- tulian, Orygenes oraz Izydor z Sewilli (|636), który zmodyfikował Gaiusową definicję ius gentium, dodając, że uniwersalność prawa narodów będzie zachowana, jeśli zaakceptują je „prawie” wszystkie narody. Ius gentium w ujęciu Izydora obejmowało nie tylko sprawy wojny i pokoju, lecz także takie zagadnienia, jak tworzenie i zbrojenie baz wojskowych, niewola, przymierze, układ pokojowy, zawieszenie broni, nietykalność posłów itp. Ujęcie Izydora włączone zostało do Dekretu Gracjana (1150). Franciszkańscy uczeni średniowieczni, podejmujący rozważania na ten temat (np. Aleksander z Hales i Bonawentura), nawiązywali do myśli św. Augustyna. Dominującą jednak w XIII w. opcją stała się teoria ius gentium w ujęciu Tomasza z Akwinu, który korzystając z teorii prawa narodów św. Augustyna oraz Izydora z Sewilli, wniósł do niej nowe ujęcie, a doktrynę wojny sprawiedliwej wprowadził na stałe do teologii moralnej. Korzystając z dorobku swoich poprzedników, tematem wojny sprawiedliwej zajmowali się w sposób szczególny następujący autorzy średniowieczni: Rajmund z Pennafort, Wilhelm z Rennes, papież Innocenty IV, Henryk de Segusio (Hostiensis), Marcin Polak z Opawy, Oldra- dus de Ponte, Ioannes de Lignano, Bartolus, Baldus, Idzi Rzymianin, Augustyn z Ankony, Dante, Wilhelm Ockham, Marsyliusz z Padwy, Jan Quidort, Piotr Dubois i inni. Godna szczególnej uwagi jest kontrowersja na temat wojny oraz traktowania przez chrześcijan pogan i innych niewiernych, która to kontrowersja wystąpiła między Innocentym IV - przyznającym niechrześcijanom takie same prawa, jakie mają chrześcijanie - a Henrykiem de Segusio, który uważał, że poganie nie mają prawa do posiadania rodziny, własności prywatnej i własnego państwa. Trzeba zaznaczyć, że polscy średniowieczni uczeni (Stanisław ze Skarbimierza, Paweł Włodkowic i inni) jednoznacznie opowiadali się za stanowiskiem Innocentego IV. Duże znaczenie dla rozwoju średniowiecznego ius gentium miały także różne teorie usiłujące rozwiązać kwestię określenia właściwej relacji między Kościołem a Cesarstwem, papieżem a cesarzem. W XIV w. opracowano trzy główne teorie na ten temat: opcję papieską (Idzi Rzymianin, Augustyn de Ancona), przyznającą papieżowi absolutną władzę duchową i świecką: opcję Dantego, prezentującą ideologię Hohenstaufów poszukującą równowagi między władzą papieża i cesarza; oraz opcję Ockhama i Marsyliusza z Padwy, przyznających całą władzę świecką narodowi, a duchowną wspólnocie wiernych. Interesujący wkład do teorii prawa narodów wniósł także Piotr z Dubois (f 1312), który domagał się ustanowienia powszechnego pokoju w obrębie całego chrześcijaństwa. Pokój ten winien zapewnić specjalny trybunał powołany przez specjalnie zwołany sobór, w którym winni wziąć udział wszyscy liczący się dostojnicy chrześcijańscy - zarówno kościelni, jak i świeccy.