Displaying: 201-220 of 2640 documents

Show/Hide alternate language

0.156 sec

201. Roczniki Filozoficzne: Volume > 70 > Issue: 3
Antoni Torzewski Antoni Torzewski
O idei końca historii w myśli postmetafizycznej
On the Idea of the End of History in the Postmetaphysical Thought

abstract | view |  rights & permissions
Idea końca historii jest nośna filozoficznie i szeroko komentowana przez przedstawicieli wielu tradycji filozoficznych. W niniejszym tekście przedstawiamy, jak owa idea jawi się w filozofii postmetafizycznej, odwołując się do trzech jej reprezentantów: Gianniego Vattima, Odo Marquarda i Viléma Flussera. Mimo różnic, które występują w ich ujęciach końca historii, można także zauważyć pewien wspólny rys, związany głównie z rozumieniem historii jako metanarracji oraz z krytycznym stosunkiem do metafizyki.
202. Roczniki Filozoficzne: Volume > 70 > Issue: 3
Artur Kosecki Artur Kosecki
Inżynieria pojęciowa a metoda eksplikacji
Conceptual Engineering and Method of Explication

abstract | view |  rights & permissions
Herman Cappelen w książce Fixing language (2018) zaproponował projekt w ramach inżynierii pojęciowej, w myśl którego to, co rewidujemy w pojęciach, to ich intensja i ekstensja. Podjął on polemikę z koncepcjami w inżynierii pojęciowej, zgodnie z którymi przy rewizji odwołujemy się do funkcji i celów. W pierwszej części artykułu opisuję wspomnianą dyskusję. W realizacji tego zamiaru korzystam z odwołań do artykułu Amie Thomasson „A Pragmatic Method for Normative Conceptual Work” (2020). Następnie podejmuję próbę obrony stanowisk odwołujących się przy rewizji pojęciowej do funkcji i celów. W tym celu odnoszę się do artykułu Michaela Prinzinga „The Revisionist’s Rubic: Conceptual Engineering and Discontinuity Objection” (2018). W drugiej części artykułu opisuję metodę eksplikacji jako jedną z metod, za której pomocą dokonuje się rewizji pojęciowej. Zwracam uwagę na eksplikacje stosowaną przez Quine’a, który proponuje skupić się przy eksplikacji na funkcjach, jakie pełnią pojęcia.
203. Roczniki Filozoficzne: Volume > 70 > Issue: 3
Paweł Rojek Paweł Rojek
Barbarzyńca w ogrodzie: Wprowadzenie do dyskusji o Tropach i uniwersaliach
Barbarian in the Garden: Introduction to the Discussions on Tropy i uniwersalia [Tropes and Universals]

abstract | view |  rights & permissions
W swojej książce Tropy i uniwersalia: Badania ontologiczne zaproponowałem systematyczną i historyczną analizę problemu uniwersaliów. Odróżniłem trzy podstawowe pojęcia powszechników, rozumianych kolejno jako wspólne własności, wspólne aspekty i wspólne całości, a następnie zastosowałem je do szczegółowej analizy teorii Romana Ingardena, św. Tomasza z Akwinu i Georga Wilhelma Friedricha Hegla. W tym tekście przedstawiam założenia metodologiczne mojej pracy, przyjmowane przeze mnie rozumienie powszechników i główne rezultaty moich interpretacji. Następnie omawiam krótko dyskusje, jakie wywołała moja książka. Katarzyna Barska i Marek Piwowarczyk kwestionowali moje odczytanie teorii Ingardena, a Tomasz Tiuryn i Michał Głowala krytykowali moją interpretację stanowiska św. Tomasza. Na koniec pokazuję, w jaki sposób Karol Kleczka ciekawie rozwinął interpretację pojęcia konkretnego powszechnika w ramach współczesnej teorii uprawdziwiania.
204. Roczniki Filozoficzne: Volume > 70 > Issue: 3
Tomasz Tiuryn Tomasz Tiuryn
Arystoteles i początki pojęcia powszechnika
Aristotle and the Beginnings of the Concept of the Universal

abstract | view |  rights & permissions
Celem artykułu jest prezentacja Arystotelesowskiej koncepcji powszechnika, w szczególności zaś obrona tezy, że pojęcie powszechnika u Arystotelesa jest znacząco inne niż współczesne pojęcie powszechnika, zgodnie z którym powszechnik to byt wspólny wielu rzeczom jednostkowym. Dla Arystotelesa powszechnik jest przede wszystkim przedmiotem orzekania, aktów intelektu oraz definicji. W tekście pokazuję również, że powszechniki u Arystotelesa nie pełnią funkcji przyczyn, nie mogą więc być własnościami lub przyczynami cech indywiduów. Upodabnia je to do współczesnego pojęcia przedmiotu abstrakcyjnego, takiego jak sensy Fregego lub sądy. Bezpośrednim punktem odniesienia artykułu jest książka Pawła Rojka Tropy i uniwersalia. Badania ontologiczne (2019). Polemizuję tu z Rojka interpretacją klasycznej koncepcji powszechnika, przede wszystkim z jego odczytaniem teorii Tomasza z Akwinu.
205. Roczniki Filozoficzne: Volume > 70 > Issue: 3
Michał Głowala Michał Głowala
Tomasz z Akwinu i widmo ukrytego nominalizmu
Thomas Aquinas and the Spectre of Hidden Nominalism

abstract | view |  rights & permissions
W artykule dyskutuję z interpretacją tomistycznej teorii uniwersaliów w książce Pawła Rojka Tropy i uniwersalia. Badania ontologiczne w kontekście problematyki „ukrytego nominalizmu”. Stawiam sobie w nim trzy cele. (i) Proponuję uściślenie definicji powszechnika, pozwalające bronić zasadniczych tez Pawła Rojka dotyczących ukrytego nominalizmu; (ii) pokazuję, że zaproponowana przez Pawła Rojka interpretacja Akwinaty sama popada w ukryty nominalizm; (iii) proponuję, w oparciu o teorię triplex status naturae Awicenny, inne odczytanie tomistycznej teorii uniwersaliów, które wydaje mi się unikać pułapki ukrytego nominalizmu.
206. Roczniki Filozoficzne: Volume > 70 > Issue: 3
Paweł Rojek Paweł Rojek
„Rzeczy pospolite”: stare i nowe pojęcia powszechnika
“Common Things”: The Old and the New Concepts of Universals

abstract | view |  rights & permissions
Filozofowie analityczni zwykle uważają, że dyskutowany przez nich problem uniwersaliów jest tym samym problemem, którym zajmowano się w starożytności i średniowieczu. Historycy filozofii pokazują jednak, że dawny spór o uniwersalia dotyczył wielu różnych kwestii i wcale nie skupiał się na dyskutowanym obecnie problemie wspólnych własności. W swojej książce Tropy i uniwersalia przyjmowałem, że pojęcie powszechników miało zawsze mniej więcej to samo znaczenie i interpretowałem stanowisko św. Tomasza z Akwinu jako rodzaj współczesnego realizmu. Moja interpretacja wywołała interesujące polemiki ze strony historyków filozofii, Tomasza Tiuryna i Michała Głowali. W tym artykule staram się zbadać podobieństwa i różnice między współczesnym a średniowiecznym rozumieniem powszechników i odpowiedzieć na niektóre sformułowane przez nich zarzuty. Wygląda na to, że w średniowieczu istniały co najmniej trzy różne pojęcia uniwersaliów. Po pierwsze, rozumiano je jako byty wspólne, ściśle tożsame w wielu swoich realizacjach. To pojęcie uniwersaliów być może zawdzięczamy patrystycznym dyskusjom o Trójcy Świętej w IV wieku. Po drugie, uniwersalia definiowano jako byty orzekane o wielu, to znaczy ogólne pojęcia istniejące w intelekcie. Po trzecie wreszcie, uważano je, zwłaszcza w późnej scholastyce, za byty dzielące się w swoich realizacjach. Tylko to pierwsze pojęcie zgadza się ze współczesnym rozumieniem uniwersaliów. Wynika z tego, że średniowieczny i współczesny spór o powszechniki częściowo pokrywają się ze sobą. Staram się także pokazać, że proponowane przez Tiuryna i Głowalę interpretacje stanowiska św. Tomasza prowadzą do osobliwego poglądu łączącego teorię tropów i strusi nominalizm Quine’a.
207. Roczniki Filozoficzne: Volume > 70 > Issue: 3
Karol Kleczka Karol Kleczka
Wszystkie odcienie passiflory: trzy pojęcia uniwersaliów i uprawdziwiacze
All Shades of Passionfruit: Three Concepts of Universals and Truthmakers

abstract | view |  rights & permissions
Celem artykułu jest zestawienie trzech koncepcji uniwersaliów prezentowanych przez Pawła Rojka w Tropach i uniwersaliach z koncepcjami uprawdziwiania. Rojek poddaje analizie trzy podejścia do problemu jedności w wielości: (1) jedności szczegółowej obejmującej abstrakcyjne własności, (2) jedności ogólnej uchwytującej nieokreślone aspekty oraz (3) wyróżnienie konkretnych uniwersaliów. Dwa pierwsze interpretuje w odniesieniu do teorii uprawdziwiania, przywołując „argument z passiflory” i rozwijając jego autorską wersję. W tekście kontynuuję refleksję Rojka, rozwijając ją w odniesieniu do trzeciej koncepcji uniwersaliów, czyli konkretnych powszechników. Zestawiam je z monizmem Jonathana Schaffera, aby następnie zbudować trzecią wersję „argumentu z passiflory” opartą na ufundowaniu.
208. Roczniki Filozoficzne: Volume > 70 > Issue: 3
Sebastian Gałecki Sebastian Gałecki
O co chodzi w Etyce chrześcijańskiej dla postchrześcijańskiej epoki?
What Is “Christian Ethics for the Post-Christian Age” About?

abstract | view |  rights & permissions
Tekst jest wstępem do dyskusji, prezentującym pokrótce będącą jej przedmiotem książkę Etyka chrześcijańskiej dla postchrześcijańskiej epoki Sebastiana Gałeckiego. Według autora książka usiłuje znaleźć odpowiedź na pytanie o to, czy wciąż możliwe jest ponowne połączenie trzech tradycji chrześcijańskiego myślenia o moralności: etyki prawa naturalnego, etyki sumienia i etyki cnót. Chodzi o takie połączenie, które nie będzie prostą rekonstrukcją średniowiecznych traktatów etycznych, lecz stworzeniem całkowicie współczesnego systemu, wyrażonego w języku zrozumiałym dla dzisiejszej kultury Zachodu — kultury deklaratywnie zrywającej ze swoim dziedzictwem chrześcijańskim, choć wciąż do niego nieświadomie powracającym i nawiązującym.
209. Roczniki Filozoficzne: Volume > 70 > Issue: 3
Adam Chmielewski Adam Chmielewski
Etyka dla postchrześcijańskiego świata
Ethics for the Post-Christian World

abstract | view |  rights & permissions
Przedmiotem artykułu jest konceptualizacja problemu autentycznych i domniemanych deficytów teoretycznych doktryny etyki chrześcijańskiej, rozmaicie diagnozowanych na gruncie współczesnej chrześcijańskiej filozofii moralnej. Artykuł ten stanowi polemikę z próbą ujęcia tych deficytów, a także prób ich przekroczenia, sformułowaną przez Sebastiana Gałeckiego w jego książce Etyka chrześcijańska dla postchrześcijańskiej epoki (2020). Doceniając śmiałość podjętego zadania teoretycznego oraz istotność teoretyczną zaproponowanej przezeń koncepcji uspójnienia nurtów etycznych w ramach chrześcijaństwa, wskazuję na szereg uchybień w realizacji zaprojektowanych dociekań. Należy do nich m.in. okcydentalność perspektywy teoretycznej obranej przez autora, problematyczność operacjonalizacji kategorii postchrześcijaństwa w diagnozie współczesnych przemian społecznych, pomijanie endemicznych wobec instytucji kościelnych przyczyn odchodzenia od chrześcijańskiego kanonu etycznego oraz wewnętrzna niespójność projektu integracji rozmaitych perspektyw teoretycznych chrześcijańskiej teologii moralnej.
210. Roczniki Filozoficzne: Volume > 70 > Issue: 3
Jan Krokos Jan Krokos
O etyce na czasy współczesne
On the Ethics for the Present Times

abstract | view |  rights & permissions
Artykuł odnosi się do książki Sebastiana Gałeckiego Etyka chrześcijańska dla postchrześcijańskiej epoki, w której autor proponuje koncepcję takiej etyki, opartej na chrześcijańskim fundamencie. W swoim rdzeniu jest to dzieło metaetyczne, dla którego pierwowzorem i inspiracją były ujęcia etyki Johna Henry’ego Newmana, Alasdaira MacIntyre’a oraz Johna Finnisa. Poszerzając horyzont badawczy książki Gałeckiego, należy zauważyć, że wszelkie systemy etyczne są jakimś wyzwaniem dla współczesnych, nie tylko bowiem etyka, lecz każda nauka pojmowania klasycznie jako theoria ma dla życia praktycznego jedynie moc motywacyjną, a w życiu społecznym oddziałuje, jeśli zostanie przełożona na rzetelną popularyzację i skuteczne jej krzewienie. Przydawka „chrześcijańska” jedynie dookreśla określoną etykę, determinuje ją w określony sposób, lecz jej nie modyfikuje. Tym samym etyka chrześcijańska jest propozycją nie tylko dla konkretnego życia indywidualnego i społecznego, lecz także dla teoretycznej dyskusji etycznej. Współcześnie, w epoce nazwanej postchrześcijańską, w takiej dyskusji istotne znaczenie ma pluralizm argumentacyjny. Ma on swój fundament w tym, że fenomen moralności jest zawsze ujmowany w bogactwie jego aspektów, choć często niektóre z nich są niesłusznie absolutyzowane.
211. Roczniki Filozoficzne: Volume > 70 > Issue: 3
Krzysztof Stachewicz Krzysztof Stachewicz
Jaka etyka dla postchrześcijańskiego świata?
What Ethics for the Post-Christian World?

abstract | view |  rights & permissions
Tytułowe zagadnienie jest w artykule analizowane w przestrzeni współmyślenia z Sebastianem Gałeckim, autorem książki pt. Etyka chrześcijańska dla postchrześcijańskiej epoki. Pytanie o model etyki dla współczesnych czasów, określanych nie bez racji jako postchrześcijańskie, jest jednym z ważniejszych zagadnień współczesnych poszukiwań etycznych. Autor wspomnianej monografii chce zbudować taki model poprzez scalenie trzech, jego zdaniem pozostających w izolacji, tradycji etyki: teorii prawa naturalnego, teorii cnót i teorii sumienia, w ich współczesnej wykładni dokonanej przez J. Finnisa, A. MacIntyre’a i J.H. Newmana. Czy taka droga jest optymalna z punktu widzenia zagadnienia postawionego w tytule artykułu? Wątpliwości i pytania postawione w wyniku lektury rozprawy Gałeckiego kreślą zręby odpowiedzi na to pytanie, rysując jednocześnie pozytywne drogi refleksji nad kształtem etyki w czasach późnej nowoczesności.
212. Roczniki Filozoficzne: Volume > 70 > Issue: 3
Sebastian Gałecki Sebastian Gałecki
Postchrześcijańskie wyzwanie rzucone etyce chrześcijańskiej
Post-Christian Challenge to the Christian Ethics

abstract | view |  rights & permissions
W swoim artykule chciałbym odpowiedzieć na najważniejsze uwagi i zarzuty postawione w dyskusji mojej książce Etyka chrześcijańska dla postchrześcijańskiej epoki przez profesorów Adama Chmielewskiego, Jana Krokosa, Krzysztofa Stachewicza i Marcina Zdrenkę. Swoją odpowiedź podzieliłem na pięć części. Na początku mierzę się z zarzutami formalnymi. Następnie przechodzę do uwag bardziej merytorycznych uwag, dotyczących relacji między chrześcijaństwem i postchrześcijaństwem, postulatem uspójnienia trzech tradycji dociekań moralnych oraz roli metafor w pisarstwie filozoficznym. Na końcu udzielam odpowiedzi na kilka istotny zarzutów szczegółowych, niemieszczących się w powyższych czterech grupach.
213. Roczniki Filozoficzne: Volume > 70 > Issue: 3
Marcin T. Zdrenka Marcin T. Zdrenka
Kompasy, mapy i stare bukłaki: kilka uwag o metaforze w narracji naukowej
Compasses, Maps, and Old Wineskins: Some Remarks on the Metaphor in the Scientific Narrative

abstract | view |  rights & permissions
Artykuł jest zaproszeniem do ponownego namysłu nad nienową i niekoniecznie oryginalną kwestią — rolą metafory w pisarstwie naukowym. Bezpośrednim pretekstem jest metafora kompasu, mapy i treningu, a w innym planie „starych bukłaków, do których wlewa się młode wino”. Figur tych używa Sebastian Gałecki jako swoistego zwieńczenia swojej rozprawy Etyka chrześcijańska dla postchrześcijańskiej epoki, konfrontującej koncepcje: etyki sprawności charakteru (cnoty) (Alasdair MacIntyre), sumienia (John Henry Newman) i nowej teorii prawa naturalnego (John Finnis). Pozostawiając na uboczu istotę treści rozprawy, próbuję rozpoznać kilka kwestii i zagrożeń związanych ze stosowaniem przez autorów metafor. Uchodzą one, w nomenklaturze Umberto Eco, za „gorące” i metodologicznie podejrzane elementy tak samej refleksji, jak i sposobu pisania w nauce. Mimo wątpliwości i zastrzeżeń wobec metafory jako figury „nienaukowej”, chciałbym bronić prawa do jej poprawnego używania w filozofii, szczególnie – etyce. Za przykład takiego właśnie użycia uważam ich zastosowanie w książce Sebastiana Gałeckiego.
214. Roczniki Filozoficzne: Volume > 70 > Issue: 3
Marcin Ferdynus Marcin Ferdynus
Nowy, lepszy człowiek?
A New, Better Man?

215. Roczniki Filozoficzne: Volume > 70 > Issue: 3
Anna Pietryga Anna Pietryga
O roli przyjemności oraz cierpienia w osiągnięciu poczucia sensownego życia
On the Role of Pleasure and Suffering in Achieving a Sense of Meaningful Life

216. Roczniki Filozoficzne: Volume > 70 > Issue: 3
Paweł Sikora Paweł Sikora
Era dopaminy – jak znaleźć równowagę w czasach obfitości
The Age of Dopamine — How to Find a Balance in Times of Abundance

217. Roczniki Filozoficzne: Volume > 51 > Issue: 1
Paweł Garbacz Paweł Garbacz
Co to jest kryterium identyczności?
What is the Criterion of Identity?

view |  rights & permissions
218. Roczniki Filozoficzne: Volume > 51 > Issue: 1
Stanisław Judycki Stanisław Judycki
Znaczenie introspekcyjne: metafizyczne aspekty semantyki
Introspective Meaning

view |  rights & permissions
219. Roczniki Filozoficzne: Volume > 51 > Issue: 1
Ernest Januszewski Ernest Januszewski
Zagadnienie konstruowalności logik modalnych i relewantnych
The Problem of Possibility of Construction of Modal and Relevance Logics

view |  rights & permissions
220. Roczniki Filozoficzne: Volume > 51 > Issue: 1
Ewa Grygierzec Ewa Grygierzec
Definicje w systemie ontologii Stanisława Leśniewskiego: Problem definicji twórczych
Definitions in Stanisław Les´niewski’s System of Ontology

view |  rights & permissions