Displaying: 21-40 of 109 documents

0.161 sec

21. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 39
Μαρίνα Γρηγοροπούλου Προς μια φαινομενολογία του έρωτα: Τα Αποσπάσματα του ερωτικού λόγου του Ρ. Μπαρτ
abstract | view |  rights & permissions
Η εισήγηση αυτή αποτελεί ένα εγχείρημα ανάγνωσης των Αποσπασμάτων του ερωτικού λόγου του Γάλλου στοχαστή Ρολάν Μπαρτ στο φως της φαινομενολογίας του 20ου αιώνα. Συγκεκριμένα η ανάλυση λαμβάνει χώρα στα εξής δύο επίπεδα: το πρώτο συνίσταται στη λειτουργία της φαινομενολογίας ως μορφολογικού δείκτη του κειμένου και αποσκοπεί στην προσέγγιση του ερωτικού συναισθήματος ως φαινομένου και του ερωτευμένου υποκειμένου ως όντος, ενώ το δεύτερο συνίσταται στη λειτουργία της φαινομενολογίας ως υποβάθρου του θεωρητικού μηνύματος του έργου και αποσκοπεί στην κατάδειξη της άρσης του ηγετικού ρόλου της θεωρίας. In fine, διά της μετακίνησης του Μπαρτ προς τη φαινομενολογία και διά της μετατόπισής του ως προς τη θεωρία κατά την άρθρωση του ερωτικού λόγου αναδύεται ο πολύπλοκος διάλογος της φιλοσοφίας με τη λογοτεχνία.
22. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 39
Παναγιώτης Σκοπετέας To πλατωνικό δόγμα της αθανασίας της ψυχής συνδυασμένο με την έννοια της αθανασίας στον Μίλαν Κούντερα: Ο μυστικός διάλογος Σωκράτους και Κούντερα με τον ποιητή Ν. Γκάτσο
abstract | view |  rights & permissions
Στο έργο Φαίδρος ο Πλάτων υποστηρίζει πως κάθε ψυχή είναι αθάνατη, επειδή εμπεριέχει το υπερφυσικό ιδίωμα της αυτοκίνησης. Κατά τον Σωκράτη, οι ψυχές στην προσπάθειά τους ν’ αντικρίσουν τις ιδέες που εδράζονται στον ουρανό, αλληλοσυγκρούονται, σπάνε τα φτερά τους και πέφτουν στη γη ενσαρκωμένες και μετενσαρκωμένες σε σώματα διαβαθμιζόμενης ατομικής αξίας. Στο έργο Φαίδων ο Σωκράτης, όντας περισσότερο αποδεικτικός, προσπαθεί να αποδείξει την αθανασία της ψυχής με τα ακόλουθα επιχειρήματα: α) το επιχείρημα των εναντίων, β) το επιχείρημα της ανάμνησης και γ) το επιχείρημα της ομοιότητας της ψυχής με τις ιδέες. Ο Μίλαν Κούντερα, ξεφεύγοντας από τον όρο ψυχή, θα διαχωρίσει την αθανασία σε μικρή και μεγάλη ανάλογα με τη δύναμη της ανάμνησης που διατηρεί ένας άνθρωπος για κάποιον άλλο συνάνθρωπό του που φεύγει από τη ζωή. Ο ποιητής Νίκος Γκάτσος στο ποίημά του «Αθανασία» επιδίδεται σε μία κατηγορηματική άρνηση, όσον αφορά την κατάκτηση της αθανασίας από τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων που εκείνοι διαθέτουν. Hac conditione το εν λόγω ποίημα αρνείται τη φιλοσοφία του πλατωνικού Σωκράτους περί της αθανασίας, αλλά και τη λογοτεχνία του Μίλαν Κούντερα σε σχέση με το ίδιο θέμα. Όμως, εάν σ’ ένα μεταφυσικό και υπερλογικό επίπεδο ο Γκάτσος συναντούσε τους προηγούμενους άνδρες, ίσως ο ποιητής κατέφευγε σε μία αναθεωρητική προσαρμογή των στίχων του, αφομοιώνοντας τελικά τόσο το πνεύμα του πλατωνικού Σωκράτους όσο και το πνεύμα του Μίλαν Κούντερα.
23. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 39
Θωμάς Συμεωνίδης Ελευθερία χωρίς νόημα: Ο Adorno και το τέλος του παιχνιδιού του Beckett
abstract | view |  rights & permissions
Σκοπός της παρούσας ανακοίνωσης είναι να προσεγγιστεί η σχέση φιλοσοφίας και λογοτεχνίας μέσα από τη φιλοσοφική ερμηνεία που επιχειρεί ο Adorno για το Τέλος του παιχνιδιού του Beckett. Ειδικότερα, σύμφωνα με τον ίδιο τον Adorno, ένα από τα βασικά θέματα στο δοκίμιό του ‘Trying to understand endgame’ είναι η κριτική της οντολογίας. Στον τρόπο με τον οποίο ο Beckett μορφοποιεί αισθητικά τόσο τους χαρακτήρες όσο και την εξωτερική πραγματικότητα του έργου ο Adorno διακρίνει μία ιδιαίτερη κατανόηση της αρνητικής διαμεσολάβησης που υφίσταται το υποκείμενο από το κοινωνικό πλέγμα εντός του οποίου συγκροτείται. Για το λόγο αυτό οικειοποιείται την αισθητική απόδοση αυτής της κατανόησης, προκειμένου να ασκήσει κριτική στον τρόπο με τον οποίο αποδίδεται η σχέση υποκειμένου–πραγματικότητας τόσο στο εσωτερικό της θεμελιώδους οντολογίας του Heidegger όσο και στην υπαρξιακή φιλοσοφία των Sartre και Jaspers. Ειδικότερα, ο Adorno θεωρεί πως οι βασικές έννοιες αυτών των φιλοσοφικών κατευθύνσεων στερούνται περιεχομένου, καθώς αγνοείται η διαμεσολάβησή τους από την κοινωνική πραγματικότητα. Σε αυτό το πλαίσιο, αντλώντας από την Αρνητική διαλεκτική και το Trying to understand endgame, αναλύεται η έννοια της ελευθερίας με βασικό σκοπό την κατανόηση της κριτικής του Adorno.
24. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 39
Αγάθη Μαρκάτη Ο Χριστός ξανασταυρώνεται του Νίκου Καζαντζάκη: Περί του καλού και του κακού ή η ‘κλειστή’ και η ανοιχτή ηθική
abstract | view |  rights & permissions
Στο μυθιστόρημα του Ν. Καζαντζάκη Ο Χριστός ξανασταυρώνεται εξετάζεται το κεντρικό θέμα του 23ου Παγκοσμίου Συνεδρίου Φιλοσοφίας (Αθήνα 2013) μέσα από δύο διιστάμενες φιλοσοφικές και ηθικές στάσεις. Σε ένα ελληνικό χωριό, ενώ οι κάτοικοι ετοιμάζουν ένα θρησκευτικό δρώμενο σχετικό με τη Σταύρωση και την Ανάσταση, καταφθάνουν πρόσφυγες που ζητούν ψωμί και στη συνέχεια γη. Η τοπική κοινωνία διά του ιερού δράματος, αναδιατάσσεται σε δύο αντιμαχόμενες παρατάξεις και σε δύο αντίπαλες ηθικές συμπεριφορές. Το μυθιστόρημα τελειώνει με τον Μανολιό-Χριστό, που έμελλε να αναστηθεί, τελικώς να δολοφονείται. Η σταύρωση του πρωταγωνιστή-Χριστού εξετάζεται με τη θεωρία του Jung, ως λειτουργία αρχετυπική, αναγόμενη στο συλλογικό ασυνείδητο. Ορίζεται η σχέση ‘καλού-κακού’, γενικότερα, αλλά και από τη σκοπιά μίας δυναμικής οντολογίας. Το ‘καλό’ τίθεται ως η διεύρυνση της συνείδησης, η ένωσή της με το Όλο και, συνεκδοχικά, η επέκταση της ζωής. Αντίθετα ως ‘κακό’ θεωρείται η στατικότητα και η καθήλωση σε ό,τι εξυπηρετεί την χωριστικότητα (φόβος, πλούτος, εξουσίαση). Διατυπώνονται οι θέσεις του Kant και, ιδιαίτερα, των Nietzsche και Bergson, φιλοσόφων που επηρέασαν τον Καζαντζάκη, πληρέστερα δε οι οντολογικές και ηθικές αρχές τους (ελευθερία της βούλησης- amor fati - élan vital). Οι πρωταγωνιστές του ‘καλού’ στο Ο Χριστός ξανασταυρώνεται πράττουν ως ‘η κατάφαση στη ζωή’, ως η χαρά του νιτσεϊκού ‘εδώ και τώρα’. Η δράση τους εκδιπλώνει την ‘αέναη spirale της εξέλιξης’, τη ‘ζωτική ορμή’ του Bergson και τους ανυψώνει σε ‘συνεργούς του Θεού’. Στη συνέχεια η θεωρία του Πλάτωνα στην Πολιτεία, περί δικαιοσύνης, αναβαθμίζει το ερώτημα ‘καλού-κακού’. Επισημαίνεται η διάκριση μεταξύ νομίμου-δικαίου, για να απαντηθεί ως η ‘κλειστή’ ηθική των κανόνων και των νόμων σε αντιδιαστολή με την ανοιχτή ηθική της προσωπικής και κοινωνικής ανάπτυξης.
25. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 42
Δημήτρης Σδρόλιας H γέννηση και οι θάνατοι του φροϋδικού ασυνειδήτου: Προς ένα καινούργιο cogito
abstract | view |  rights & permissions
Αφού αρχικά αποπειραθούμε να συνδέσουμε τη θεμελιακή φιλοσοφική προβληματική με την ψυχαναλυτική θεωρητικοποίηση του ασυνειδήτου, κάνοντας ένα πρώτο βήμα για τη θέαση του τελευταίου στο πλαίσιο της χαϊντεγκεριανής προοπτικής της αποδόμησης της ιστορίας του είναι στο πέρας των εποχών του, υποστηρίζουμε ότι, παρόλο που το ασυνείδητο ήρθε αρχικά να χτίσει επάνω στο καντιανό όριο στο γνωστό, δίνοντας νέο υπόβαθρο στις φιλοσοφικές θεωρίες, διαστέλλοντας και εμπλουτίζοντας σημαντικά ό,τι θεωρούμε γνώση, οδηγώντας έτσι τη φιλοσοφία να αρθεί στην αρχική εκείνη πρόκλησή της, ως μελέτη ακριβώς θανάτου, ερχόμενη έτσι εγγύτερα στην ανθρώπινη περατή κατάσταση με νέα από δεδομένα, στο μυστήριο του τί είναι εν τέλει άνθρωπος, παρόλα αυτά εξώκειλε από τον αρχικό του αυτό στόχο. Οι τρόποι, παρόλα αυτά, με τους οποίους θανατώθηκε, -στο πλαίσιο των θετικών ή αρνητικών από θανάτους του-, κατά μήκος της σύντομης ιστορίας του, ανέδειξε εντελώς καινούργιους δρόμους που χρειάζεται στο εξής να διασχισθούν, αχαρτογράφητους έως τώρα από τη φιλοσοφία ή και την ψυχανάλυση, χωρίς την περιεχομενικοποίηση, ούτε και την αναίρεση, της έννοιας ακριβώς του ορίου, μέσω της επανάληψης, περιεχομενικής ή α-περιεχομενικής του, ή μέσω υπερ-πραγματικότητας, όσο και διευρυμένου εγώ μας. Αυτή είναι η μόνη ελπίδα διαφυγής από το τρέχον μας αδιέξοδο, αυτό του μεταμοντερνισμού μας, που μας οδήγησε στο πλέον αισθητό απ’ όλους μας –μέσω των «αναρχοκαπιταλιστικών» μας κρίσεων- ολοκαύτωμα της διαφοράς. Πώς όμως να το σκεφτούμε το όριο ακριβώς της σκέψης μας, το αδύνατο να σκεφτούμε, έτσι επαναπροσδιορίζοντας την ουσία του ασυνειδήτου, που κάνει εκ νέου επίκαιρη τη φροϋδική ενόραση, ότι το μεγαλύτερο στην ουσία μυστήριο το διαθέτει per se η συνείδηση; Κάποιος βεβαίως σκέφτεται πίσω απ’ το cogito μας, σκεφτόμενος απ’ τη θέση του πάνω από μία τρύπα. Τί ακριβώς θα σήμαινε όμως per se ετούτο; Μία ωπή σκεπτόμενη; Θα ισούταν με ασυνείδητο μία «vacuum cogitans» μας; Πως συλλαμβάνει η σκέψη μας το ίδιο της το ασύλληπτο; Γιατ’ ίσως ακριβώς αντίθετα με τα αμλετικά τα λόγια, εκείνου του μονολόγου του, του πλέον του διαβόητου, ίσως και να υπάρχει εν τέλει ένα όργανο για το άγνωστο. Μία εποπτεία θανάτου. Να που οφείλει άμεσα ν’ ανοίξει η φιλοσοφία. Η φιλοσοφική η έρευνα. Σε cogito πλέον θανάτου.
26. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 42
Μαρία Κλη Η ανθρωπολογία στην ψυχαναλυτική προβληματική του Κορνήλιου Καστοριάδη
abstract | view |  rights & permissions
Η πρόθεση μου στην παρούσα ανακοίνωση είναι η ανάδειξη των ανθρωπολογικών θέσεων που έχουν προτεραιότητα στη φιλοσοφική διανήση του Κορνήλιου Καστοριάδη, με αναφορά στην ψυχαναλυτική προβληματική που αναπτύσσει. Η ψυχανάλυση για τον Καστοριάδη δεν προδίδει μόνο την ‘αδυνατότητα’ του υποκειμένου, αλλά και την υπέρβαση αυτής της ‘αδυνατότητας’. Το υποκείμενο στον Καστοριάδη δεν είναι ένα υποκείμενο a priori λογικό, απόλυτα αφομοιωμένο από το κοινωνικό, όπως δεν είναι ένα υποκείμενο χαμένο, που ‘συλλαμβάνεται’ από τους ασυνείδητους καθορισμούς και προδίδεται από μια ‘γλώσσα λανθάνουσα’, από την οποία έχει ανέκκλητα αποξενωθεί. Όπως θα υποστηρίξω, στην καστοριαδική ανθρωπολογία αυτό που αποτελεί ίδιον του ανθρώπου είναι η αυτοδημιουργία και προορισμός του η αυτονομία. Αυτή ακριβώς η επιδίωξη, που συμβαίνει να συμπίπτει με τους σκοπούς μια επιτυχούς αναλυτικής διαδικασίας, συνιστά όχι μόνο ένα βαθιά ανθρώπινο σκοπό, αλλά και καίρια προϋπόθεση μιας ελεύθερης και αυτόνομης κοινωνίας. Η καστοριαδική ψυχανάλυση στοχεύει στην αυτονομία, μέσα από την εγκαθίδρυση μιας διαφορετικής , διαυγασμένης κατά το δυνατόν, σχέσης του υποκειμένου με τον εαυτό του. Με την ανάδειξη του είναι της ψυχής ως φαντασίας, ο Καστοριάδης αναφέρεται σε μια συνθήκη επιτρεπτική του ανακλαστικού στοχασμού, υπερβαίνοντας έτσι τον βιολογισμό του Φρόϋντ και κατορθώνοντας να δείξει ότι η σκέψη είναι κάτι πολύ διαφορετικό από τη διαδικασία του απλού λογικού υπολογισμού. Η φαντασία αναδεικνύεται σε πηγή δημιουργίας και το ανθρώπινο ον, ως ον με φαντασία, είναι ικανό δυνάμει για αυτοδημιουργία και απόφαση.
27. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 44
Ευάγγελος Γραμματικόπουλος Η πράξη στον Αριστοτέλη και στο Είναι και χρόνος του Heidegger
abstract | view |  rights & permissions
Η πρώιμη περίοδος του Heidegger αποτελεί μια από τις πιο σιωπηλές περιόδους στη διάρκεια της ζωής του μεγάλου Γερμανού φιλοσόφου. Εντός της κυοφορείται το επιφανέστερο φιλοσοφικό έργο του, το Είναι και χρόνος, το οποίο θα επηρεάσει πολυσχιδώς τη φιλοσοφική σκέψη του προηγούμενου αιώνα. Ο πρωταγωνιστικός ρόλος του Αριστοτέλη στις πανεπιστημιακές διαλέξεις και στα συγγράμματα του φιλοσόφου αυτής της περιόδου που αφορούν την πρακτική φιλοσοφία του, την οποία ο Heidegger επιχειρεί να αναμορφώσει και να εντάξει στο δικό του φιλοσοφικό σύστημα, θέτουν το ζήτημα της σχέσης μεταξύ δύο θεμελιωδών ανθρώπινων δραστηριοτήτων: της θεωρίας και της πράξης. Ποιό είναι το περιεχόμενο που θα λάβει τελικά η «πράξη» εντός του χαϊντεγκεριανού πλαισίου; Ποιά είναι η γνήσια σχέση της με την αριστοτελική θεωρία; Η εξέταση της απόπειρας του Heidegger να προβεί σε μια παραβίαση της διάκρισης μεταξύ «θεωρίας» και «πράξης» (ή μεταξύ σοφίας και φρόνησης) και να αναμετρηθεί με την ίδια την ισχύ της αριστοτελικής θέσης, ωθεί σε μια επαναδιερεύνηση της μορφής που λαμβάνει η ως άνω σχέση εντός της ανθρώπινης υπόστασης.
28. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 49
Νικόλαος Προγούλης Παραγωγική και μη παραγωγική VS. χρήσιμη και άχρηστη εργασία
abstract | view |  rights & permissions
Υπάρχουν άχρηστες εργασίες, δηλαδή εργασίες από τις οποίες μια κοινωνία θα μπορούσε να απαλλαχθεί χωρίς καμία επίπτωση στην ομαλή της λειτουργία και την υλική της ευημερία; Σημείο εκκίνησης είναι οι έννοιες της παραγωγικής και μη παραγωγικής εργασίας, όπως διατυπώθηκαν από τον Adam Smith και τον Marx. Ωστόσο και για τους δύο αυτούς διανοητές ορισμένες μη παραγωγικές εργασίες μπορεί να είναι για διαφόρους λόγους απαραίτητες. Η έννοια της άχρηστης εργασίας, αν και σχετίζεται με την έννοια της μη παραγωγικής εργασίας, την υπερβαίνει κατά το ότι υποδηλώνει εκείνες τις εργασίες, από τις οποίες μια κοινωνία θα μπορούσε να απαλλαχθεί πλήρως. Η άχρηστη εργασία μπορεί να ανιχνευτεί σε δύο πεδία: α) Σε δραστηριότητες, καθ’ όλα νόμιμες που απλώς ιδιοποιούνται πλούτο που παράγεται από άλλες. Και β) Σε δραστηριότητες που είναι απαραίτητες για την κάλυψη εσωτερικών αναγκών του συγκεκριμένου οικονομικού συστήματος. Κάθε οικονομικό και κοινωνικό σύστημα έχει ανάγκη από κάποιες εργασίες που βοηθούν στην ομαλή αναπαραγωγή του. Μόνο υπό ένα διαφορετικό πρίσμα, εκείνο μιας άλλης, ριζικά διαφορετικής κοινωνίας, το θεωρούμενο χρήσιμο, παραγωγικό, ή ορθολογικό μετατρέπεται σε άχρηστο, μη-παραγωγικό, ανορθολογικό ή σπάταλο. Από την άποψη λοιπόν μιας κοινωνίας, που παράγει όχι για το κέρδος, αλλά για να καλύψει τις ανάγκες των μελών της και όπου μια σχετική ισοκατανομή αποτρέπει την υπερβάλλουσα κατανάλωση εκ μέρους ενός μικρού ποσοστού προνομιούχων, προσπαθούμε να διακρίνουμε τη χρήσιμη από την άχρηστη εργασία
29. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 5
Ελευθερία Θεοφίλου Η επιχειρησιακή ηθική ως τρόπος συμπεριφοράς στη σύγχρονη επιχείρηση
abstract | view |  rights & permissions
Ποιος ο ορισμός της επιχείρησης; Τι εκπροσωπεί μία επιχείρηση; Τίθεται θέμα συμπεριφοράς και δεοντολογίας εντός της σύγχρονης επιχείρησης; Ποια τα όρια της δεοντολογίας αυτής; Είναι αντικειμενική; Ποιοι οι άξονές της (προϋποθέσεις) της; Αυτά και διάφορα άλλα ερωτήματα αποτελούν την προβληματική για το θέμα της επιχειρησιακής ηθικής. Σκοπός, λοιπόν, της παρούσης, δεν είναι τόσο οι απαντήσεις, όσο ο προβληματισμός για την ηθική και την δεοντολογία στην σύγχρονη επιχείρηση. Με όπλα την φαντασία και την περιέργεια, οι σύγχρονες επιχειρήσεις καθορίζουν την δική τους δεοντολογία, τον δικό τους άγραφο νόμο λειτουργίας, ο οποίος δεν αναφέρεται πουθενά στα καταστατικά, εν τούτοις υπάρχει για να κατευθύνει την συμπεριφορά των ανθρώπων εντός της.
30. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 5
Ανέστης Καραστεργίου Επιχειρησιακή ηθική και οικονομική κρίση
abstract | view |  rights & permissions
Το κύριο θέμα της εργασίας είναι να συζητηθεί η επίδραση που ασκεί η παγκόσμια οικονομική κρίση στο χώρο της “επιχειρησιακής ηθικής”. Θα παρουσιαστούν οι τρεις βασικές ηθικές θεωρίες που δεσπόζουν στο χώρο της “επιχειρησιακής ηθικής” με σκοπό την αποσαφήνιση των ηθικών ερωτημάτων που αφορούν τον κλάδο της ηθικής που φέρει τον τίτλο “επιχειρησιακή ηθική”, δεδομένου ότι ο ίδιος ο όρος “επιχειρησιακή ηθική” είναι πολύ δύσκολο να οριστεί με σαφήνεια. Επιπλέον θα συζητηθούν οι αλλαγές που επισυμβαίνουν στο χώρο της “επιχειρησιακής ηθικής” ως απόρροια της οικονομικής κρίσης καθώς και η ευθύνη που φέρουν οι επιχειρήσεις για τη δημιουργία της οικονομικής κρίσης. Ακόμη θα παρουσιαστούν κάποια ηθικά ζητήματα που προκύπτουν από τη θέση της Ελλάδας στην παγκόσμια οικονομική κρίση και εμπίπτουν στον κλάδο της “επιχειρησιακής ηθικής”. Τέλος το κύριο μέλημα αυτής της εργασίας είναι η επισήμανση των διαφόρων ηθικών ζητημάτων που προκύπτουν από την οικονομική κρίση και την αλληλεπίδρασή της με το χώρο της “επιχειρησιακής ηθικής” και όχι η ανάλυση του όρου “επιχειρησιακή ηθική” ή η επισκόπηση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, καθώς κάτι τέτοιο θα ξεπερνούσε κατά πολύ τον περιορισμένο χώρο τούτης της εργασίας.
31. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 50
Μαρία Βενετή Φύση, μάθηση και ανάμνηση στην πλατωνική φιλοσοφία της παιδείας
abstract | view |  rights & permissions
Η μεταφυσική της ψυχής και της ιδέας αποτελούν για τον Πλάτωνα κύρια οντολογική και γνωσιοθεωρητική προϋπόθεση της παιδείας. Η ψυχή νοείται από τον Πλάτωνα ως οντότητα φέρουσα τα γνωρίσματα της ανθρώπινης φύσης. Η ψυχή κατά τη διάρκεια της εγκόσμιας ύπαρξής της αναπτύσσεται δυναμικά στο πεδίο της μαθησιακής διαδικασίας με συγκεκριμένο γνωστικό σκοπό, δηλαδή την ολοκλήρωσή της. Αυτή επιτυγχάνεται στους πρώιμους διαλόγους διά της αναμνήσεως, μιας μεθόδου που ο Πλάτων συμπληρώνει αργότερα με τις έννοιες της αγωγής και της εκπαίδευσης. Η έννοια της μάθησης, αν και δεν είναι σαφώς οριοθετημένη στο πλατωνικό έργο, μπορεί να νοηθεί εν γένει ως συμπληρωματική της φύσης, με την έννοια ότι η επιλογή της κατάλληλης φύσης είναι προϋπόθεση για κάθε μάθηση, αλλά και ως κριτήριο επιτυχίας της εκπαιδευτικής προσπάθειας. Με την υιοθέτηση μιας τέτοιας οντολογικής και γνωσιοθεωρητικής προϋπόθεσης ο Πλάτων επιχειρεί να συνδέσει το παιδευτικό φαινόμενο με τη μεταφυσική. Παράλληλα ακολουθεί τη μεθοδολογία ενός εμπειρικού ορθολογιστή σε ό,τι αφορά τη στοιχειοθέτηση των κανόνων της μάθησης. Η εμπειριοκρατική μεθοδολογία οδηγεί τον Πλάτωνα να διατυπώσει διαχρονικές πρακτικές προτάσεις αναφορικά με ορισμένες παιδαγωγικές αρχές, όπως είναι η διακριτική καθοδήγηση του παιδιού από το δάσκαλο, η ανάπτυξη της αυτενέργειας κατά τη μάθηση, η ενεργοποίηση των εγγενών προδιαθέσεων των μαθητών κατά τη διδασκαλία και ορισμένες άλλες απόψεις, που μπορούν ίσως να συνοψισθούν στο ότι η μάθηση και η εκπαίδευση πρέπει να δημιουργούν ελεύθερους και «ζητητικούς» ανθρώπους.
32. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 50
Παναγιώτης Καρακατσάνης, Λέλα Γώγου Η αυτονομία ως αγωγική συνιστώσα της κοινωνικοποίησης
abstract | view |  rights & permissions
Η έννοια της αυτονομίας διαμορφώνεται και καθιερώνεται από τον Ι. Kant ως η συγκρότηση και εκδήλωση μιας θεσμίζουσας και αυτοθεσμίζουσας ακηδεμόνευτης ανθρώπινης βούλησης, επηρεάζοντας καθοριστικά τον πολιτικοκοινωνικό στοχασμό ως τις μέρες μας. Σήμερα ο στοχασμός αυτός εμφανίζεται να σχετίζει την έννοια της αυτονομίας με την έννοια της κοινωνικοποίησης, δηλαδή την ενσωμάτωση. του υποκειμένου σε μια προκαθορισμένης μορφής λειτουργία, κινητικότητας και δράσης στην καταναλωτική κοινωνία, στο πλαίσιο της οποίας –όπως εμφανίζεται τουλάχιστον στην εκπαίδευση– η πρόσκτηση της αυτονομίας από το άτομο καθίσταται φενάκη. Η αυτονομία, που μόνο στο πλαίσιο ενός δημοκρατικού πολιτεύματος μπορεί να εμπεδωθεί και να λειτουργήσει, είναι δυνατόν να προκύψει μόνο μέσα από έναν ριζικό δημοκρατικό μετασχηματισμό της υπάρχουσας κοινωνίας, γεγονός που θα απαιτούσε συγχρόνως και ένα νέο θεσμικό πλαίσιο καθώς και έναν νέο, διαφορετικό, πολιτικό σχεδιασμό.
33. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 50
Παναγιώτης Διδάχος, Σωτήρης Λυκουργιώτης Εκπαίδευση και ενδοσχολική βία: βασικές έννοιες στη φιλοσοφία του T. W. Adorno
abstract | view |  rights & permissions
O T. W. Adorno αρχίζει το δοκίμιο ‘Education after Auschwitz’ με τη φράση: «Η πρωταρχική απαίτηση από την παιδεία είναι το Άουσβιτς να μην επαναληφθεί», ανάγοντας έτσι το ζήτημα μιας παιδείας προσανατολισμένης στην αποτροπή του ολέθρου, σε μια νέα ηθική προσταγή, σε ένα ιδανικό που αφορά το σύνολο. Αυτή η παρατήρηση αποκτά σήμερα ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας δεν έχει ως τις μέρες μας εκλείψει. Τα όλο και συχνότερα φαινόμενα βίας σε σχολεία των ΗΠΑ, της Λατινικής Αμερικής και της Αφρικής, αλλά και η αυξανόμενη βία σε σχολεία της Ελλάδας και των βαλκανικών χωρών υπό το βάρος της σημερινής πολυεπίπεδης κρίσης καθιστούν επίκαιρη μια αναψηλάφηση των βασικών εννοιών, τις οποίες εισήγαγε το έργο του T. W. Adorno για την εκπαίδευση. Στη σύντομη αυτή ανακοίνωση θα παρουσιάσουμε επτά βασικά σημεία πάνω στις έννοιες που ανέδειξε το έργο του φιλοσόφου, συζητώντας αυτές υπό το φως των σύγχρονων εμπειρικών δεδομένων και των φιλοσοφικών παρατηρήσεων. Οι μορφές ορθολογικότητας που αντιπαρατίθενται στην εκπαίδευση, η διττή μορφή της εκπαιδευτικής ιεραρχίας, η έννοια της τυποποίησης και της πραγμοποίησης, ο μηχανισμός της μνησικακίας καθώς και ο κριτικός αναστοχασμός, ως θεωρητική θεμελίωση ενός συνολικού εκπαιδευτικού επαναπροσανατολισμού, αναλύονται υπό το βάρος των σημερινών ερωτημάτων.
34. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 50
Γενοβέφα Παπαδήμα Άγνοια και γνώση: Μια κατασκευασιοκρατική προσέγγιση της σωκρατικής θεωρίας για τη μάθηση
abstract | view |  rights & permissions
Η παρούσα ανακοίνωση εξετάζει τη σχέση μεταξύ του κονστρουκτιβισμού (κατασκευασιοκρατίας) και της σωκρατικής παιδαγωγικής. Συγκεκριμένα εξετάζει, αν ένας δάσκαλος που είναι οπαδός της σωκρατικής παιδαγωγικής, μπορεί ταυτόχρονα να είναι και κονστρουκτιβιστής. Στο πρώτο μέρος της ανακοίνωσης γίνεται μια εννοιολογική αποσαφήνιση της θεωρίας του κονστρουκτιβισμού ως θεωρία μάθησης, καθώς και της σωκρατικής παιδαγωγικής. Στη συνέχεια ερευνάται το κατά πόσον η σωκρατική παιδαγωγική και ο κονστρουκτιβισμός μπορούν να συνυπάρξουν και να αλληλοσυμπληρωθούν. Μάλιστα γίνεται μια προσπάθεια αναζήτησης των κοινών συντεταγμένων μεταξύ τους, αλλά ταυτόχρονα εντοπίζονται και ορισμένα σημεία εκ διαμέτρου αντίθετα. Η ανακοίνωση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η σωκρατική παιδαγωγική είναι ο προπομπός του κονστρουκτιβισμού και ότι τα πρώτα ίχνη αυτής της σύγχρονης θεωρίας της μάθησης κρύβονταν στους πλατωνικούς διαλόγους.
35. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 50
Α. Θεοδωρίδης, Π. Καρακατσάνης, Π. Αναστασιάδης Η αξιοπρέπεια του ανθρώπου ως κοινωνικοπολιτικό αίτημα και ο παιδευτικός τόπος άρθρωσης και διασφάλισής της
abstract | view |  rights & permissions
Ενώ στον αρχαιοελληνικό και ρωμαϊκό πολιτισμό προσδίδεται στον όρο «αξιοπρέπεια» ένα νοηματικό περιεχόμενο που έχει, ως επί το πλείστον, χαρακτήρα ηθικό, χαρακτηρίζοντας αποκλειστικά πρόσωπα δημόσια, από τον Kant και εφεξής η έννοια της ανθρώπινης αξιοπρέπειας αποτελεί τον σηματωρό των περιεχομένων μιας δημοκρατικής έννομης τάξης και·παραπέμπει στα δικαιώματα, δηλαδή εκείνα που οφείλουν να ασκούν οι πολίτες μιας πολιτικής κοινότητας. Η καντιανή αυτή σύνδεση του ζητήματος της αξιοπρέπειας του ανθρώπου με το πρόβλημα της συστατικής θέσης της πολιτικής κοινότητας (και του κεντρικού ρεύματος της παράδοσης που ακολουθεί) έχει να αντιμετωπίσει μια διπλή δυσκολία: πρώτον, ότι η πολιτική κοινότητα στην οποία αναφέρεται συγκροτείται από τον τύπο του δυτικού πολίτη· δεύτερον, ότι οφείλει να λαμβάνει πάντα υπ’ όψη της το γεγονός πως την αξιοπρέπεια του ανθρώπου θα μπορούσε εν τέλει να τη διασφαλίσει η ίδια η ανθρωπότητα ως συγκροτούσα ένα συντεταγμένο και ενιαίο πολιτικό υποκείμενο. Εξίσου όμως η καντιανή αυτή απαίτηση υποθηκεύεται, ως προς την οπτική της θεμελίωσής της, τόσο σε έναν μεταφυσικό περιορισμό όσο και σε μια ιδεολογία. Στην πρώτη περίπτωση αναφερόμαστε στην ανάγκη θεμελίωσης της αξιοπρέπειας του ανθρώπου στη ratio, ενώ στη δεύτερη περίπτωση αναφερόμαστε στην ιδεολογία της προόδου, η οποία κατακυριάρχησε στο σύγχρονο δυτικό κόσμο. Η έξοδος από τις δυσκολίες αυτές δεν θα μπορούσε να είναι εύκολη. Ωστόσο, και μάλιστα στην προοπτική της αναζήτησης του παιδευτικού τόπου άρθρωσης και διασφάλισής της αξιοπρέπειας του ανθρώπου, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ο τόπος αυτός δεν είναι εκείνος μιας φιλοσοφικής θέσης, αλλά μιας πολιτικής ιδέας που αφορά τη θέσμιση της κοινωνίας ως πολιτικής κοινότητας και αντιστοίχως ενός πολιτικού βούλεσθαι.
36. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 50
Παύλος Περπερίδης Κριτική θεωρία και πολιτική εκπαίδευση
abstract | view |  rights & permissions
Μια σύγχρονη θεωρία της πολιτικής παιδείας οφείλει να διερευνήσει και να θεματοποιήσει εντός της εκπαίδευσης κινητήριους μηχανισμούς δημιουργίας και αναπαραγωγής «πρακτικών» χειραφέτησης και κοινωνικής αλληλεγγύης. Με αφετηρία αυτήν την κριτική χαμπερμασιανή διάγνωση της μοντέρνας κοινωνίας θα καταδείξουμε τις δυνατότητες που έχει η πολιτική στο βαθμό που ακόμη μπορεί να διαμορφώνει το εκπαιδευτικό σύστημα, δηλαδή να εισαγάγει και να ενδυναμώσει τις μορφές της διυποκειμενικής ρύθμισης, οι οποίες αφορούν «βιοκοσμικά αποθέματα», όπως τη συνεννόηση, τη συνεργασία και την αλληλεγγύη εντός του πεδίου της διαπαιδαγώγησης. Η κρίση του πολιτικού και της πολιτικής πρέπει να κατανοηθεί μάλλον ως μια πρόκληση για τον επαναπροσδιορισμό της πολιτικής. Όμως ο εκσυγχρονισμός των συστημικών μηχανισμών που εκφράζεται με την υπερανάπτυξη των υποσυστημάτων της οικονομίας και της διοίκησης, που στηρίζονται στα «διευθυντικά» μέσα του χρήματος και της εξουσίας, διαβρώνει τις συμβολικές και τις «επικοινωνιακές δομές» του βιοκόσμου της εκπαίδευσης. Γι’ αυτόν το λόγο η σύγχρονη κριτική θεωρία της πολιτικής παιδείας στο πλαίσιο αυτού του αναδυόμενου μεταμοντέρνου πολιτικού πλουραλισμού καλείται, έχοντας ήδη αρθρώσει έναν κριτικό λόγο για την τεχνική, εκμεταλλευόμενη τις δυνατότητες των ηλεκτρονικών μέσων (ΜΜΕ, διαδίκτυο), να συμβάλει στην ανάδειξη, στην υποστήριξη και στην περαιτέρω ενδυνάμωση των ήδη εκπεφρασμένων τοπικών εκπαιδευτικών δράσεων.
37. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 51
Μαρία Αδάμ H ανοχή ως όρος και όριο της ανθρώπινης συνθήκης
abstract | view |  rights & permissions
Δομικό στοιχείο της ανθρώπινης συνείδησης, η ανοχή χρησίμευσε στην διαδρομή της ιστορίας, ως σύμφωνο συμβίωσης ατόμων, ομάδων ή τάξεων ανόμοιας κοινωνικοπολιτικής ισχύος και υιοθετήθηκε ως θέση ανάγκης ή ιδιοτέλειας στη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού. Πίσω όμως από την περιπτωσιακή αποσπασματικότητα, η ανοχή δεν είναι μια παθητική, άκριτη ή υπολογιστική στάση αποδοχής αλλότριων ιδεών ή καταστάσεων. Είναι αντίθετα μια ενεργητική στάση της πολυδιάστατης ανθρώπινης φύσης. Ως άτομο, μέλος μιας κοινωνικής ομάδας και εκπρόσωπος του είδους, ο άνθρωπος, μέσα από την ανοχή, αναγνωρίζει και συνειδητοποιεί τη διαλεκτική φύση του, την πολυπλοκότητα του εσωτερικού μικρόκοσμου, της ατομικές και συλλογικές πραγματικότητες, του σταθμητούς και αστάθμητους παράγοντες της πορείας του. Έχοντας μία ευρεία καθοριστική δυναμική, όταν δεν φτάνει στην αλλοτρίωση, η ανοχή είναι όρος καθοριστικός της ανθρώπινης συνθήκης. Αναγνωρίζει τα προβλήματα, ακολουθεί τις αλληλεξαρτήσεις και τις συγκρούσεις τους, τα τροφοδοτεί και τα υπερβαίνει. Στηρίζει την ενότητα μέσα από τη διαφορετικότητα, την πολλαπλότητα του ενός όσο και την ενότητα μέσα από την πολλαπλότητα. Όταν η ανοχή στηρίζει την αντοχή της στην αυτογνωσία και στη δίκαιη εκτίμηση, οδηγεί στη λειτουργική ενότητα των μερών και στην απώτερη σύνθεσή τους στο Όλο. Στην σημερινή εποχή της παγκοσμιοποίησης, η ανοχή είναι όρος απαραίτητος για τη θεμελίωση της γήινης υπηκοότητας και τη δημιουργική ενότητα των ανθρώπων εντός της πλανητικής κοινότητας.
38. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 53
Εμμανουήλ Β. Περάκης Νόημα και αναφορά των κυρίων ονομάτων
abstract | view |  rights & permissions
Στην εργασία αυτή θα εξετάσουμε κατά πόσον τα κύρια ονόματα έχουν νόημα και αναφορά (sense and reference). Η αναφορά ενός ονόματος είναι το αντικείμενο στο οποίο αυτό το όνομα αναφέρεται, ενώ το νόημα ενός ονόματος είναι ο τρόπος με τον οποίο αυτό το όνομα αναφέρεται στο αντικεί-μενο αυτό. Υπάρχουν διάφορες θεωρίες που εξετάζουν αυτό το ζήτημα. Κατά τον J. S. Mill τα κύρια ονόματα είναι καθαρά αναφορικά. Σύμφωνα με την περιγραφική θεωρία του Gotlob Frege το νόημα και η αναφορά των κυρίων ονομάτων προσδιορίζονται στην πράξη από μια καθοριστική περιγραφή (defi-nite description). Σύμφωνα με την ‘ομαδική’ (cluster) θεωρία (J. Searle) το νόημα και η αναφορά των ονομάτων προσδιορίζονται στην πράξη από μια ομάδα περιγραφών. Επίσης υπάρχει η αιτιακή (causal) θεωρία των κυρίων ονομάτων (Kripke, Evans) στις διάφορες παραλλαγές της που είναι κατά κά-ποιον τρόπο επιστροφή στην θεώρηση του Mill και σύμφωνα με την οποία τα κύρια ονόματα είναι καθαρά αναφορικά. Κατά την αιτιακή θεωρία θα πρέπει να υπάρχει κάποια (γνωστή ή άγνωστη) αιτιακή αλυσίδα που συνδέει το όνομα με το αντικείμενο στο οποίο αναφέρεται, ενώ δεν θα έπρεπε να μας διαφεύγει και ο ρόλος που διαδραματίζει το κοινωνικό πλαίσιο εντός του οποίου χρησιμοποιούμε τα ονόματα. Καμιά από τις θεωρίες αυτές δεν είναι πλήρης, όμως συνδυαστικά μπορούν να συντελέσουν στον πρακτικό προσδιορισμό του νοήματος και της αναφοράς των κυρίων ονομάτων.
39. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 54
Χαρίλαος Χάρακας Η πολυσήμαντη και πολυλειτουργική έννοια της δικαιοσύνης και η σημερινή της αμηχανία
abstract | view |  rights & permissions
Η δικαιοσύνη στο μυθολογικό στοχασμό, εμφανίζεται με την μορφή των θεοτήτων της Θέμιδος και της Δίκης. Στην ιστορική αρχαιότητα, από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη και μετά, η δικαιοσύνη ως «υψίστη αρετή», είναι κεντρικό θέμα της ελληνικής αρετολογικής παράδοσης, που μέσω των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων διατρέχει την βυζαντινή, μεταβυζαντινή και την νεότερη εποχή. Στη σύγχρονη εποχή η δικαιοσύνη έχει κεντρική θέση στον χώρο των αξιών. Προϋποθέτει την αρετή, γιατί γεννιέται στην συνείδηση του ενάρετου ανθρώπου και “εξαντικειμενίζεται”, για να αποτελέσει σταθερό κριτήριο ανθρώπινης δράσης, ατομικής αλλά και κοινωνικής. Στο πάνθεο των αξιών – προσωπικών, κοινωνικών, πολιτικών, οικονομικών – η δικαιοσύνη ως ακριβοδικία ή ως “ισότιμη αντιμετώπιση” (fairness) καλείται να αναλάβει τo ρόλο του “ρυθμιστή της εφαρμογής των αξιών”. Σταθμίζει τις σχέσεις ελευθερίας και ισότητας, η προσφυής αναλογία των οποίων προσφέρει στην Κοινωνία την μέγιστη ωφέλεια. Εξ άλλου, έχει αναγνωριστεί ότι το δίκαιο δεν νοείται ως αξιολογικά ουδέτερο, όπως το έχει οραματιστεί ο νομικός θετικισμός, αλλ’ ότι το εμπνέει και το εμπλουτίζει η ιδέα της δικαιοσύνης μέσω της νομοθεσίας της αλλά και μέσω της Δικαστικής Εξουσίας, κατά την ερμηνεία και απονομή της Δικαιοσύνης. Παρ’ όλη όμως την διαχρονική παρουσία και αναγνώριση της δικαιοσύνης ως υψίστης αρετής και αξίας σήμερα, η εκτροπή των παγκοσμιοποιημένων αγορών, αναστατώνει τις δομές των κοινωνιών, ενώπιον μιάς αμήχανης δικαιοσύνης.
40. Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy: Volume > 59
Αγνή Παπαδοπούλου Οπτική εκπαίδευση υπό το πρίσμα των νευροβιολογικών λειτουργιών: Επανεξετάζοντας το ζήτημα της αισθητηριακής αντίληψης και της επενέργειας του νου κατά τον Αριστοτέλη
abstract | view |  rights & permissions
Η συγκεκριμένη εκπαιδευτική έρευνα δράσης πραγματοποιήθηκε σε δομές μη τυπικής εκπαίδευσης (ΣΔΕ) και στη Τριτοβάθμια Εκπαίδευση (TEI Δυτικής Μακεδονίας) με στόχο την προαγωγή ενός νέου παιδευτικού μοντέλου εντοπισμού αμιγώς οπτικών φορμών και ανάπτυξης ισχυρής πλαστικής σκέψης. Το εφαλτήριο τoυ συγκεκριμένου project είναι η Αριστοτελική σκέψη. Αναλύθηκαν χωρία ή παραθέματα από τα έργα του Αριστοτέλη θέτοντας ερωτήματα που αφορούν τις λειτουργίες της αίσθησης, της μνήμης, της φαντασίας, του νου. Υιοθετείται η άποψη του Αριστοτέλη ότι το βίωμα της προσωπικής εμπλοκής προκαλεί μία ιδιοποίηση της αλήθειας και η διάκριση των δύο μορφών του νου (παθητικός νους και ποιητικός νους) είναι συνώνυμη της διάκρισης μεταξύ βιολογικής λειτουργίας (εγκέφαλος) και ενεργητικής λειτουργίας της σκέψης (εννοιακά εξερχόμενα). Tο αισθησιοκρατικό μοντέλο θεμελιώνεται τόσο νευροφυσιολογικά όσο και κοινωνιολογικά. Σήμερα περισσότερο από ποτέ, σε έναν κόσμο παραγόμενο από προσομοιώσεις, η τέχνη της όρασης πρέπει να προσεγγίζεται αισθητικά και όχι αφηγηματικά, αποβλέποντας στην όξυνση των αισθησιοκρατικών δυνατοτήτων των εκπαιδευόμενων, καθώς επιχειρείται επίσης καλύτερη διαχείριση του οπτικού υλικού. Η οπτική εκπαίδευση επιδιώκει να αποκαθάρει γνωσιακούς τομείς από επενδύσεις με τρέχουσες ιδεολογίες, με πολιτισμικές προκαταλήψεις, με επιβιωτικές πρακτικές και στοχεύει στην αντικειμενικότητα, στην καθαρότητα και στη φυσιολογική αναγκαιότητα.