Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy

In this paper, based on the writings of the French philosophers Jean-François Lyotard and Michel Foucault, I consider, on the one hand, the arguments of the representatives of postmodern philosophy, that neutralize, in fact, the pretension of truth by science, and, on the other hand, Jürgen Habermas’ concept of communicative rationality that defends the right of reason on the truth. The main reason that stands behind Lyotard’s actual negation of truth in science lies in the concealed replacement of the consideration of the internal factors of production and development of scientific knowledge by an analysis in non-scientific terms of the legitimacy of science as a social institution. Michel Foucault, like Lyotard, in favor of externalism ignores completely the internal determinants of the organization and development of science. Foucault’s position is vulnerable in an essential point: if one to implement his program, then it has to reproduce objectively the subject, which he (Foucault) subjectively intends to wipe out. In order to restore the solidarity in society, J. Habermas lays all hopes on the reconciliation of reason’s potential, focusing on the communicative rationality. However, cultural problems arise when people’s actions are not commensurate with the Truth, do not serve the Good and deviate from the Beautiful. These problems have spiritual content proper. The spiritual can never be exhausted by rational judgment, in whatever form the rational might appear.

Today, multiculturalism is characterized as an ideology, a poli-cy, as well as a discourse, which makes the multiculturalist agenda to spread and become real. At the same time, multiculturalism, as a type of discourse, can be identified in several different discourses. One of them is the post-modern discourse. The phenomenon of postmodernism is currently in the focus of philosophical interest, primarily because it is seen as a characteristic philo-sophical type in modern culture. One of its most common features is that multiculturalism reflects the cultural situation of the postmodern. The postmodern era extends the meaning of multiculturalism.

当代哲学发展的一个重要趋向是哲学的伦理化，即哲学经过古代的宗教化和近代的科学化之后而进入道德和伦理之域。哲学发展的这一重要趋向给当代哲学提出的首要和根本任务是“合理的现代性” 的塑造和构建。它规定了当代哲学的最重要的使命和任务，也构成思考当代哲学发展的基本的立足点和视域。“现代性”的基本矛盾是科学性与价值性、民族性与时代性的矛盾。“合理的现代性”及其塑造应体现科学性与价值性、民族性与时代性的有机统一。所以，当代哲学应自觉地致力于解决科学性与价值性、民族性与时代性的矛盾，致力于人类价值观的重建以及引导人类需求方式和生存方式的改变。这是对当代哲学发展的重大挑战，同时也是当代哲学发展的重大契机。

联合国教科文组织在2005年发表的《跨部门哲学战略》中把哲学比喻为“自由的学校”。显然，这一比喻是基于哲学在当今时代的独特价值。本文旨在简要论证当代哲学怎样成为“自由的学校”：首先，时代的变革与深层次矛盾要求哲学做出积极回应；其次，哲学“自由的学校”应该体现为开放性、创造性和生活化三个向度； 第三，“ 自由的学校”意味着，哲学将不再是哲学家把玩的知识古董和教条，而应当是所有人均可从中获益的精神家园。

Μία από τις μεγαλύτερες έριδες στην ιστορία της φιλοσοφίας είναι η διαμάχη μεταξύ οπαδών της δεοντοκρατίας –της θεωρίας σύμφωνα με την οποία η ηθική αξιολόγηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς πρέπει να γίνεται με κριτήριο την πρόθεση– και οπαδών του ωφελιμισμού –της θεωρίας σύμφωνα με την οποία κριτήριο της ηθικής αξιολόγησης πρέπει να είναι οι συνέπειες των πράξεών μας. Το πρόβλημα γίνεται περισσότερο επίκαιρο λόγω των σύγχρονων επιστημονικών εξελίξεων καθόσον φαίνεται να δικαιώνουν μάλλον τους οπαδούς του ωφελιμισμού παρά τους υποστη-ρικτές της δεοντοκρατίας. Ειδικότερα, πορίσματα σύγχρονων επιστημονικών ερευνών1 δείχνουν ότι η ηθική αξιολόγηση βάσει αποτελεσμάτων συνιστά ορ-θότερο τρόπο ηθικής προσέγγισης καθόσον, όταν σκεφτόμαστε ωφελιμιστι-κά, φαίνεται ότι δραστηριοποιούνται οι περισσότερο «έλλογες» περιοχές του εγκεφάλου μας. Αντιθέτως, όταν λαμβάνουμε αποφάσεις και διαμορφώνουμε τη συμπεριφορά μας βάσει άλλων κριτηρίων, όπως η πρόθεση ή το καθήκον, δραστηριοποιούνται οι περισσότερο «άλογες» περιοχές του εγκεφάλου μας. Εάν λοιπόν η ηθική και η ηθικότητα συνδέονται και πρέπει να συνδέονται με τη λογικότητα και εφόσον προκύπτει –όπως αποφαίνονται ορισμένοι επιστή-μονες– ότι από τη φύση μας λειτουργούμε ορθότερα και λογικότερα, όταν συμπεριφερόμαστε αναλογιζόμενοι τα αποτελέσματα ή τις συνέπειες των πράξεων μας, τότε η επιστήμη φαίνεται να αναγνωρίζει ένα πλεονέκτημα στον ωφελιμισμό ή τη συνεπειοκρατία2 έναντι της δεοντοκρατίας. Εντούτοις μια προσεκτικότερη μελέτη των φιλοσοφικών εννοιών της πρόθεσης και του αποτελέσματος, του καθήκοντος και των συνεπειών, καταδεικνύει ότι ο από-λυτος διαχωρισμός τους, όχι μόνο δεν συνιστά την ορθότερη και λογικότερη προσέγγιση της ηθικότητας, αλλά δεν προσιδιάζει ούτε καν σε αυτό που θεω­ρείται «έλλογη φύση».

Το κίνημα της αντιψυχιατρικής αναφέρεται σε μια ομάδα δια-νοουμένων, οι οποίοι μέσα από το έργο τους αμφισβήτησαν την αυθεντία της ψυχιατρικής επιστήμης, έθεσαν τα ερωτήματα που αφορούσαν την εγκυρότη-τα της διάγνωσης και των κριτηρίων της, το βιολογικό υπόστρωμα μιας ψυ-χικής νόσου, το κατά πόσον μια θεραπεία αποβαίνει προς όφελος του ασθενή και εζήτησαν την αποασυλοποίηση όσων βρίσκονταν έγκλειστοι στα ψυχια-τρικά νοσοκομεία. Το κίνημα έγινε ευρύτερα γνωστό στον κόσμο κατά την δεκαετία του 1970 κατά την οποία απέκτησε αρκετούς υποστηρικτές. Ο όρος «αντιψυχιατρική» εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο βιβλίο του D. Cooper (Psychiatry and antipsychiatry, 1967). Κυριότεροι εκπρόσωποι του αντιψυχι-ατρικού κινήματος θεωρούνται ο Michel Foucault, o R. D. Laing, o D. Cooper και o Thomas Szasz. Μέσα από τα έργα τους προσπάθησαν να κλονίσουν την πεποίθηση που καλλιεργείται από την ψυχιατρική, η οποία υποστηρίζει ότι πίσω από κάθε ψυχικό νόσημα κρύβεται κάποια γενετική ανωμαλία και μάλιστα έφθασαν στο σημείο να αρνηθούν τον όρο «ψυχική ασθένεια», ως μια αφηρημένη θεωρητική κατασκευή, που σκοπό της είχε την ετικετοποίη-ση (labeling) και την εξάλειψη μιας σειράς διαφορετικών και αποκλινουσών συμπεριφορών, χωρίς την συναίνεση των ασθενών (υποκειμένων). Με άλλα λόγια κατήγγειλαν την ψυχιατρική ως μια ψευδοεπιστήμη, η οποία με την «αγαστή» συνέργεια του κράτους λειτουργούσε σαν ένας καταπιεστικός μη-χανισμός, ο οποίος είχε σκοπό να ενισχύσει συγκεκριμένες νόρμες και στερε-ότυπα σχετικά με το τί είναι φυσιολογικό και τί δεν είναι, τα οποία με τη σειρά τους λειτουργούν ως αναχώματα ή ως στηρίγματα του καπιταλιστικού συστή-ματος. Στόχος της εργασίας είναι να παρουσιαστούν οι θέσεις των κυριότερων εκπροσώπων του κινήματος, να εκτιμηθεί ο ρόλος και η σημασία αυτών των θέσεων, καθώς και να αποτιμηθεί η επιρροή που άσκησε το εν λόγω κίνημα στον τομέα της ψυχικής υγείας μέχρι σήμερα.

Σε αυτή την ανακοίνωση θα παρουσιαστούν τα βασικότερα σημεία της υπαρξιστικής θεωρίας του γάλλου φιλοσόφου και στοχαστή Ζαν Πωλ Σάρτρ, όπως αυτά αποτυπώνονται στην ταινία του Φρανσουά Τρυφώ Fahrenheit 451 (1966). Πιο συγκεκριμένα μέσα από την ιστορία του Μοντάγκ, ενός πυροσβέστη, και της Κλαρίς, μιας δασκάλας, οι οποίοι ζουν σε ένα απολυταρχικό καθεστώς, θα αναλυθούν ζητήματα όπως αυτό της «σκευοκρατίας», της εγκατάλειψης του ανθρώπου από το Θεό, της ελευθερίας του ανθρώπου, καθώς και της προσωπικής και συλλογικής του ευθύνης.