Volume 30, 2018
Philosophical Hermeneutics
Συμεών Δεγερμεντζίδης
Pages 123-130
Μυθοπλασία και πολιτισμός: μια φιλοσοφική θεώρηση
Οι συνθήκες μετάπλασης και προσαρμογής του μύθου στις εκάστοτε ιστορικο-κοινωνικές παραμέτρους μεταβάλλουν δραστικά τη λειτουργία και τη φιλοσοφία του. Δεν προσεγγίζω, όμως, το μύθο ως δημιούργημα αποκομμένο από το ευρύτερο πολιτισμικό του πλαίσιο και την κοινωνική δυναμική που αυτό ενσωματώνει. Η προτεινόμενη θεώρηση του μύθου αποδίδει στο υβριδικό του υπόβαθρο τη δυνατότητα της διαρκούς νοηματοδότησης εννοιολογικών συσχετισμών εντός ενός ανοιχτού και σύνθετου σημειωτικού συστήματος. Η μετάβαση από τη διαμόρφωση της συλλογικής ταυτότητας μέσω του προφορικού λόγου στη συγκρότηση της ατομικά διαμεσολαβημένης σφυρηλάτησης της εθνικής συνείδησης μέσω της γραφής, σηματοδοτεί μία ουσιώδη μετάλλαξη της ιδιοσυστασίας της μυθικής σκέψης και της λειτουργίας που αυτή επιτελεί: ο μύθος εξακολουθεί να συνιστά συμπυκνωμένη φιλοσοφία αλληγορικών νοηματοδοτήσεων, αλλά έχει δρομολογηθεί οριστικά πλέον ο κατευθυνόμενος χαρακτήρας της κοινωνικής του δυναμικής. Είτε πρόκειται για πολιτικό, ιστορικό, κοινωνικό, θρησκευτικό, πολιτισμικό ή προσωπικό μύθο, ο μετα-νεωτερικός ‘κατασκευαστής’ δομεί τη μυθική εκδοχή που θεωρεί ενδεδειγμένη για τη συγκεκριμένη συγκυρία και της οποίας η αντοχή δοκιμάζεται στο χρόνο, υφιστάμενη ποικίλες τροποποιήσεις. Ουσιαστικά, η δυνατότητα εγχρονισμού του μύθου και επανεγγραφής του στα δεδομένα κάθε εποχής ή εθνικής πολιτισμικής ταυτότητας συναρτάται άμεσα με την ελαστικότητα της αναπροσαρμογής του στα σημασιολογικά ‘αντανακλαστικά’ του δέκτη: η διαδικασία ανατροφοδότησης του μυθικού υλικού από τα προσωπικά και συλλογικά βιώματα κάθε υποκειμένου, εγγυάται στο μύθο την επιβίωσή του από την αχλή της προϊστορίας μέχρι τα τεχνολογικά επιτεύγματα που κατασκευάζουν το μύθο της παντοδυναμίας τους, δεδομένου ότι του επιτρέπει να διαμορφώνει στις μέρες μας πολυτροπικά μηνύματα με ανοιχτό ερμηνευτικό ορίζοντα. Επομένως, ο μύθος δεν έρχεται κατά βάση αντιμέτωπος με τη λογική, αλλά καθίσταται φορέας μίας ανοιχτής διαδικασίας εκλογίκευσης των πραγμάτων χάρη σε εναλλακτικές ερμηνευτικές κατασκευές, δρομολογώντας μία ανορθολογική διαδικασία δόμησης και αποδόμησης.