Volume 22, 2018
Metaphilosophy
Θεόδωρος Γεωργίου
Pages 147-156
Αρχαία οντολογία και σύγχρονη φιλοσοφία
Ο όρος «παράδειγμα» (Kuhn) χρησιμοποιείται εδώ και χρόνια με αξιώσεις επιστημολογικής εγκυρότητας και στις μεταφιλοσοφικές έρευνες, δηλαδή στις θεωρητικές και στις φιλοσοφικές εργασίες, των οποίων το αντικείμενο είναι η ιστορική εξέλιξη και η ανάπτυξη του φιλοσοφικώς σκέπτεσθαι. Η αρχαία οντολογία και η σύγχρονη φιλοσοφία συγκροτούνται, ως δύο διαφορετικά «παραδείγματα» του φιλοσοφικώς σκέπτεσθαι, τόσο στο επίπεδο του περιεχομένου (της προβληματικής, των ιδεών και των επιχειρημάτων) όσο και στο επιστημολογικό επίπεδο της έκθεσης των ιδεών. Η αρχαία οντολογία, ως μεταφυσική έρευνα, η οποία καλείται να απαντήσει στο ερώτημα «από τί αποτελείται ο κόσμος» (η πραγματικότητα) και «ποιές είναι οι πρώτες αρχές συγκροτήσεώς του», θεμελιώνεται στην αρχή της ταυτότητας και αυτοπροσδιορίζεται ως φωνοκεντρική. Η σύγχρονη φιλοσοφία, ως μεταφιλοσοφική έρευνα, η οποία αναζητεί τη θεμελίωση της φιλοσοφικής ορθολογικότητας στην ανοικτή σχέση ανάμεσα στο πράγμα και στη γλώσσα, αυτοπροσδιορίζεται ως γραμματολογική σκέψη, πράγμα που σημαίνει ότι η γραφή (Derrida) καθίσταται η πρώτη αρχή του ίδιου του φιλοσοφείν. Κατά τον Hegel «φιλοσοφία είναι η εποχή της συνειλημμένη σε έννοια». Σε σύγχρονη ερμηνευτική διατύπωση ο εγελιανός ορισμός της φιλοσοφίας σημαίνει ότι η έννοια, ως συνείδηση του πράγματος, και η πραγματικότητα ταυτίζονται. Με μεταφιλοσοφικό κριτήριο τον εγελιανό ορισμό της φιλοσοφίας τόσο η αρχαία οντολογία, ως μεταφυσική έρευνα, όσο και η σύγχρονη φιλοσοφία, ως γραμματολογική σκέψη, συγκροτούν δύο διαφορετικούς τύπους φιλοσοφικής ορθολογικότητας (τα «παραδείγματα» του φιλοσοφείν). Ανάμεσα στα δύο αυτά «παραδείγματα» του φιλοσοφείν αναπτύσσεται μία διαλεκτική σχέση, η οποία συνεπάγεται δύο πράγματα: πρώτον ότι η ιστορική έρευνα της φιλοσοφικής παραδόσεως αντικαθίσταται από το μεταφιλοσοφικό αναστοχασμό, σύμφωνα με τον οποίο η περιεχομενική ένταξη της αρχαίας οντολογίας στην προβληματική της σύγχρονης φιλοσοφίας είναι η νέα συνθήκη του φιλοσοφείν και δεύτερον ότι η γραμματολογική ανακατασκευή του φιλοσοφικώς σκέπτεσθαι επαναπροσδιορίζει τη σχέση ανάμεσα στο πράγμα και στη γλώσσα με άξονα τη φιλοσοφική ορθολογικότητα, η οποία λειτουργεί ως πραγματολογική συνθήκη για την εμφάνιση νέων φιλοσοφικών αντικειμένων, όπως π.χ. είναι η επικοινωνία και η γλώσσα.