Roczniki Filozoficzne

Volume 33, Issue 3, 1985

Filozofia Przyrody

Wkład Jerzego Lemaitre’a w kształtowanie się dynamicznej wizji Wszechświata

Przejście od statycznej do dynamicznej wizji Wszechświata uważane jest za jedną z największych, równą kopernikowskiej, rewolucji naukowych ostatnich lat. Ważny wkład w proces kształtowania się tej rewolucji wniósł znany belgijski kosmolog, ks. J. Lemaitre. Przede wszystkim znalazł on, zupełnie niezależnie od A. Friedmana, niestatyczne rozwiązania Einsteinowskich równań pola i jako pierwszy powiązał jc z ówczesnymi obserwacjami astronomicznymi. Efektem tego był tzw. model Eddingtona-Lemaitre’a. Wkrótce Lemaitre zaproponował model z tzw. osobliwością początkową, co stanowiło następny krok w procesie kształtowania się dynamicznej wizji Wszechświata. Dalszym przejawem tego wkładt była próba fizycznej interpretacji osobliwości i zbudowanie w ramach modelu ekspandującego ogólnej teorii ewolucji Kosmosu. Dało to w efekcie znaną Hipotezę Atomu Pierwotnego, której pewne idee odnaleźć można w tzw. standardowym modelu Wszechświata. Oprócz powyższych zasług Lemaitre’a artykuł ukazuje również genezę idei ekspandującego wszechświata i czynniki, które wpłynęły na jej akceptację w środowisku uczonych. Ważną rolę odegrały tu indywidualne cechy belgijskiego kosmologa, a przede wszystkim umiejętność wiązania badań teoretycznych z obserwacyjnymi i wyciąganie stąd właściwych wniosków. Nie bez znaczenia były również osobiste kontakty twórcy Hipotezy Atomu Pierwotnego zarówno z wiodącymi ośrodkami naukowymi, jak i znanymi uczonymi. Pewien wpływ miała też wyraźna współzależność czasowa w badaniach teoretycznych i obserwacyjnych kosmologii; ostatnie domagały się wyjaśnienia i dlatego propozycje teoretyczne budziły zainteresowanie. Widzimy więc, że proces odchodzenia od statycznej wizji Wszechświata do jego obrazu dynamicznego przebiegał zarówno pod wpływem czynników wyraźnie naukowych, jak i pozanaukowych, związanych ze środowiskiem uczonych oraz czasową współzależnością badań.