Descartes’s epistemology is rooted in his profound interest in and respect for what might be called intellectual experience, especially lucid intellectual experience. (Lucid intellectual experience is my term for what Descartes calls perceiving clearly and distinctly.) This interest, it seems to me, was shared by Descartes’s rationalist successors Spinoza and Leibniz. In the first part of this paper, I locate the phenomenon of lucid intellectual experience, focusing on Descartes and Spinoza. I try to show if we do not give enough attention to the character of such experience, we risk losing touch with a central motivation behind their respective epistemologies. In the second part of the paper, I consider intellectual experience in the context of skeptical doubt, particularly radical doubt. Although Descartes and Spinoza are often taken to be opposed here, I think they share more than is commonly appreciated.

The topic of the paper is the notion of intuition in Descartes’ philosophy and its epistemic functions. Descartes introduces his notion of intuition in the context of a description of his method and process of knowing and doing science. Intuition is a significant component of this process. I intend to show that the main epistemic functions of intuition in Descartes’ philosophy are differentiated. Intuition is essential not only in the context of justification (the Cartesian synthetic method of proof) but also and especially in the context of discovery (the Cartesian analytic method of discovery). It plays not only a role in the foundation of the cogito but also on different stages of constructing the system of knowledge. Intuition has important functions in grasping simple natures, forming primary concepts, comprehending complex natures, forming primary propositions (including primary principles), and capturing relationships between them and building deductive reasoning (the role of intuition in deduction). Hence, intuition is the foundation for all primary stages of producing knowledge. It is active and important element of pure thinking (a priori) in human knowledge, and science. It fulfils these functions due to its specific epistemic properties. I also argue that intuition is not an autonomous and complete type of knowledge. Nor is it an intuitive thesis, but rather the basis of a justification for theses (including the cogito).

With the systematic aim of clarifying the phenomenon sometimes described as “the intellectual apprehension of first principles,” Descartes’ first principle par excellence is interpreted before the historical backcloth of Aristotle’s Posterior Analytics. To begin with, three “faces” of the cogito are distinguished: (1) the proto-cogito (“I think”), (2) the cogito proper (“I think, therefore I am”), and (3) the cogito principle (“Whatever thinks, is”). There follows a detailed (though inevitably somewhat conjectural) reconstruction of the transition of the mind from (1) via (3) to (2) and back again to (3). What emerges is, surprisingly, a non-circular, non-logical, and ultimately non-mysterious process by which first principles implicitly contained in a complex intuition are gradually rendered explicit (and, if abstract, grasped in their abstract universality). This process bears a striking family resemblance to that intuitive induction (“grasping the universal in the particular”) which Aristotle scholars have distinguished from empirical forms of induction.

In this article, I discuss the epistemic role that Descartes believed was played in knowledge construction by current clear and distinct perceptions (the ideas or propositions which appear most evident to us when we are attending to them). In recent literature, we can find two interpretations about the epistemic status and function of current clear and distinct perceptions in Descartes’ epistemology. The first may be called the psychological, the second normative. The latter states that current clear and distinct perceptions are utterly immune to all doubt, even before God’s existence is proven and the general rule of truth is established. Thus, their certainty is for Descartes not merely psychological, but normative. I endorse the normative interpretation for a number of what I believe to be cogent reasons. However, there are also some difficulties with it. Therefore, after presenting positive arguments for the interpretation (sections I–IV) I discuss the difficulties of textual and substantive nature that the normative interpretation needs to address if it is to be upheld (sections V–VI).

We offer a novel interpretation of the argumentative role that Meditation IV plays within the whole of the Meditations. This new interpretation clarifies several otherwise head-scratching claims that Descartes makes about Meditation IV, and it fully exonerates the Fourth Meditation from either raising or exacerbating Descartes’ circularity problems.

This paper discusses the epistemic status of bodily sensations—especially the sensations of pain, hunger and thirst—in the second part of Descartes’ Sixth Meditation. It is argued that this part is an integral component of Descartes overall purely epistemological project in the Meditations. Surprisingly perhaps, in contrast with his standardly taken infallible, internalist and foundationalist position, Descartes adopts a fallibilist, externalist and reliabilist position as regards the knowledge and beliefs based on bodily sensations. The argument for this conclusion is justified by an analysis of both the criterion of nature’s teachings and the concept of true errors of nature in terms of Wilfrid Sellars’ distinction between the logical space of reasons and the empirical space of causes.

Many contemporary social epistemologists take themselves to be combatting an individualist approach to knowledge typified by Descartes. Although I agree that Descartes presents an individualist picture of scientific knowledge, he does allow some practical roles for reliance on the testimony and beliefs of others. More importantly, however, his reasons for committing to individualism raise important issues for social epistemology, particularly about how reliance on mere testimony can propagate prejudices and inhibit genuine understanding. The implications of his views are worked out more fully by some of his immediate successors; I examine how François Poulain de la Barre, and (briefly) Mary Astell analyze the social conditions for epistemic agency in a Cartesian vein.

In this article I endeavour to present the axis of the dispute between Hobbes and Descartes on the ground of Meditation, and its most important moments. I focus primarily on the analysis of the most important accusations made by Hobbes and the reconstruction of some of his views, which at the time could only be found in The Elements of Law, Nature, and Politics. This work was the first major and coherent attempt to speak out on cognitive-theory and social issues; I strive to defend the thesis that understanding the content of Objections requires knowledge of this work. The mature form of the work shows that the Englishman already had his views well thought-out and could feel quite confident in formulating from their perspective critical remarks on Descartes’s philosophy, to which, it seems, he may have owed quite a lot.

This article focuses on the relationship between the conceptions of personal identity presented by Descartes and by Locke. Contrary to common readings, I claim that the difference between them cannot be reduced to a simple contrast between rational substantialism and genetic empiricism. Locke does not resign from the substantialist position but delimits the two spheres: natural cognition with its foundation in experience and philosophical speculations, in which he tries to present a rational interpretation of religious dogmas which is consistent with his epistemological programme. Locke’s criticism is directed against the Cartesian notion of a thinking thing as a substance independent of the body and his description of the differentiation of experience and his depiction of human subjectivity is expanded in relation to Cartesian philosophy: personal identity gains explication at four complementary levels: psychological, biological, socio-legal, and religious.

Artykuł jest próbą systematyzacji poglądów na temat historii filozofii. Punktem wyjścia analiz są koncepcje występujące w filozofii pokantowskiej, w której ujawniają się znaczące różnice w rozumieniu historii filozofii. Może ona być rozumiana jako doksografia, jako historia pojęć, jako historia idei,jako historia problemów czy wreszciejako filozoficzna historia filozofii. Autor prezentuje główne założenia każdego z przywołanych ujęć historii filozofii, wskazując jednocześnie na szczególną wartość historii filozofii ujętej jako historia problemów oraz jako filozoficzna historia filozofii. Dodatkowo odwołuje się do polskich badaczy problemu, a mianowicie Kazimierza Twardowskiego, Zbigniewa Kuderowicza czy Mieczysława Gogacza. Osobną pozycję w zaprezentowanych analizach zajmuje hermeneutyka i charakterystyczna dla niej krytyka stanowiska zaprezentowanego przez Wilhelma Diltheya.

This article is about the philosopher as a potential therapist. It starts from tendencies exhibited by a group of contemporary philosophers involved in a so-called human enhancement. Drawing on the newest discoveries of genetics, genetic engineering and pharmacology, they offer a set of therapies aimed at the extensive ‘improvement’ of the human condition. In the second part of the paper, selected ideas concerning philosophical therapy by the Ancient philosophers are presented. They basically employed personal contact, conversation, and wise counselling. Then these two approaches to this kind of therapy are compared and contrasted. The contemporary approaches offer novel, technical ways of intervention but are blind as far as far-reaching goals and the essential goods of human life are concerned. Despite serious cultural differences, the contemporary therapy can learn a lot from the ancients. If the human being is to be treated by philosophers, an integral picture of who the former is must be taken into account. This means that both his interiority and exteriority should be subjects to the therapy.

Przedmiotem tekstu jest rozróżnienie między dobrocią i cnotą oraz złem i występkiem, wprowadzone przez Hannah Arendt na podstawie lektury powieści Hermanna Melville’a Billy Budd. Rozróżnienie to analizuję, odnosząc się do historii życia Romulusa Gaity, bohatera powieści autobiograficznej Mój ojciec Romulus, której autorem jest australijski etyk Raimond Gaita. W paragrafie 1 zajmuję się ową dystynkcją, wskazując na przewartościowanie takich pojęć, jak cnota i występek w powieści Melville’a oraz jego rozumienie cnoty. Następnie (paragraf 2) staram się odpowiedzieć na pytanie, dlaczego Gaita pisze o swym ojcu, używając kategorii charakteru, a nie cnoty. Dalej (paragraf 3) podejmuję refleksję nad relacją między cnotą, charakterem, dobrocią a chorobą psychiczną Romulusa. Na koniec (paragraf 4) odpowiadam na pytanie, jaki jest metafizyczny fundament, na którym Gaita formułuje przekonanie o wyższości Dobra i dobroci nad cnotą oraz pokazuję, jakie konkrety składają się na przyjmowaną przez Romulusa etykę dobroci.

Doktryna Bożej prostoty przez wieki znajdowała się w sercu teologii chrześcijańskiej. W dojrzałej myśli św. Tomasza z Akwinu prostota zajmuje pośród Boskich atrybutów uprzywilejowane miejsce. Byt prosty — czy też całkowicie prosty — to taki, który nie posiada żadnych części czy składników. To, że Bóg jest całkowicie prosty, oznacza, że nie wykazuje On żadnego z siedmiu wyszczególnionych przez Tomasza (i jego zdaniem jedynych możliwych) złożeń. Argumenty, jakimi św. Tomasz uzasadnia tezę o Bożej prostocie, podzielić można na cztery typy, które nazwałem: argumentem z braku możności, argumentem z uprzedniości części wobec całości, argumentem z uprzedniego twórcy oraz argumentem z doskonałości. Wszystkie one za punkt wyjścia przyjmują utożsamienie Boga z pierwszą przyczyną wszystkich rzeczy. Dodają do tego charakterystyczne dla siebie przesłanki. Pierwszy — że pierwsza przyczyna nie posiada możności, a każdy byt złożony musiją posiadać. Drugi — że wszystko, co złożonejest zależne od swoich części, a pierwsza przyczyna nie jest od niczego zależna. Trzeci — że wszystko, co złożone wymaga czynnika sprawczego lub wyjaśnienia, a pierwsza przyczyna go nie posiada. Czwarty — że pierwsza przyczyna jest bytem doskonale dobrym, a byt taki nie może być złożony. W świetle przeprowadzonych analiz pierwsze dwa rozumowania wydają się niezadowalające. Trzeci zaś dowód stanowi dobre uzasadnienie dla rozważanej tezy, a czwarty może służyć za dodatkowe, choć słabsze,jej uzasadnienie.

Artykuł jest poświęcony analizie pojęcia przekonania religijnego przeprowadzonej w świetle logiki. Porównane zostanie pojęcie przekonania religijnego z pojęciem przekonania naukowego, następnie analiza Bocheńskiego koncepcji racjonalności przekonań religijnych (i ich uprawomocnienia) oraz ujęcia Tomasza z Akwinu pojęcia wiary w świetle logiki współczesnej.

Celem artykułu jest interpretacja i krytyka koncepcji teistycznych znaków naturalnych (TZN), przedstawionej przez Charlesa S. Evansa. TZN to charakterystyczne doświadczenia lub własności świata, które sprawiają, żejednostka, która się z nimi zetknie, formuje pewne podstawowe, uzasadnione przekonania o istnieniu Boga i jego naturze. W artykule proponuję dwie interpretacje tego, jak funkcjonują TZN, odwołujące się do kategorii percepcji i pośredniej identyfikacji per- cepcyjnej. Przedstawiam także dwa argumenty krytyczne wobec koncepcji TZN. Po pierwsze, wskazuję, że nie wyjaśnia ona zadowalająco, dlaczego TZN są niejednoznaczne, tj., mogą być odczytywane na różne sposoby. Po drugie, zauważam, że pewne doświadczenia można potraktować jako „ateistyczne znaki naturalne”. Istnienie takich doświadczeń daje rację do przypuszczenia, że Bógjest zwodzicielem.

Mistyka to dziś nie tylko popularny termin, którym określa się zjawiska często dziwne i niezrozumiałe, oscylujące między psychologią a duchowością. Mistyka to również problem badawczy, którym od dawna zajmują się specjaliści z rozmaitych dyscyplin naukowych. Swój wkład w badania nad mistyką wnosi także filozofia, co więcej — można również postawić tezę, że posiada ona do tego szczególne kompetencje. Nie ulega wątpliwości, że mistyczna intuicja towarzyszy filozofom niemal od zawsze, a sama filozofia od samego początku rozwijała się także, tu i ówdzie, jako filozofia mistyczna. Aktualnie uwaga filozofów zajmujących się mistyką koncentruje się głównie na problemach wyznaczonych przez filozofię mistyki — tu toczą się najważniejsze dyskusje i ogniskują spory, zwłaszcza tak zwany spór między esencjalizmem a kontek- stualizmem. Autor artykułu stawia tezę, że umiarkowany kontekstualizm, jako stanowisko optujące za istnieniem kilku niesprowadzalnych do siebie typów doświadczeń określanych dziś jako mistyczne, lepiej wyjaśnia złożony fenomen mistycyzmu niż redukcyjne nastawienie esencjali- styczne. Nie znaczy to jednak, że daje wyjaśnienie wyczerpujące. Chociaż omawiany w artykule spór nie wydaje się możliwy do jednoznacznego rozstrzygnięcia, filozoficzna analiza głównych, konstytuujących go wątków pozwala lepiej zrozumieć naturę kluczowych, rządzących szeroko rozumiana mistyką procesów. Celem niniejszego artykułujest zatem rozpoznanie sposobu, wjaki filozofia wkracza na teren mistyki, wkładu, jaki wnosi w analizę doświadczenia mistycznego, a także kilku głównych problemów metodologicznych, na które napotyka.

In the article, I demonstrate how realistic philosophy of religion can be employed in order to obtain a preliminary verification of the truthfulness of the doctrine proclaimed by a particular religious community. The first element of a religious doctrine that qualifies for philosophical evaluation is its non-contradictory character. For this reason I endeavour to reconstruct one such doctrine and show how it is possible to demonstrate, through philosophical analyses, that such a doctrine does not meet the aforementioned criterion. For the object of my studies I chose the Church of Jesus Christ of Latter-day Saints (called the Mormon Church for short), as I find it particularly interesting among the religious movements alternative to Christianity.Among new religious movements currently in existence the Mormon Church stands out in several respects. First, this religious community utilises a variety of sources of revelation. Furthermore, although their sacred story, that spanning a dozen or so centuries, begins in Israel it mostly takes place on American soil. Finally, the Mormon Church sets forth a vision of a future ‘holy land,’ and the concept of salvation that is essentially different from those of other Bible- based religious movements.The Mormon concept of salvation, referred to as the plan of eternal progress shows both unique goal and unique means to achieve it. People are to become gods and populate multiple worlds. According to Mormons there will be different levels of salvation associated with what life a person lived on earth.Reconstruction and philosophical analysis of the main elements of the Mormon doctrine shows its weak points, inconsistencies, and oversimplifications. From this perspective, the Mormon ‘sacred story’ hardly could be regarded as something more than a colourful and interesting myth. But the question of reasons why Mormons still put their faith in such an inconsistent doctrine lies outside the scope of these considerations.