|
1.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 2
Włodzimierz Galewicz
Włodzimierz Galewicz
How Much Should We Sacrifice for Others? Thomas Aquinas on Duties to Assist People in Need
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Przedmiotem tego artykułu jest zakres i charakter obowiązków, które w ujęciu Tomasza z Akwinu należą do szczególnej podklasy aktów dobroczynności lub czynienia dobra, noszącej u niego nazwę eleemosyna. Tłumacząc ten termin przez „pomoc potrzebującym” lub „pomoc w potrzebie”, biorę pod rozwagę pytanie, w jakich okolicznościach udzielanie tej pomocy jest według Tomasza działaniem obowiązkowym, a w jakich tylko zalecanym lub nawet niewłaściwym. W szczególności staram się ustalić, jak wiele z naszego osobistego dobra (majątku, komfortu lub wolnego czasu) jego etyczna teoria każe nam przeznaczać na wspieranie innych, nawet przy założeniu, że oni tego wsparcia potrzebują.
The subject of this paper is the scope and nature of duties to help others which Thomas Aquinas believes to belong to the subclass of acts of beneficence he calls eleemosyna. I consider to what extent and under which circumstances, according to his account, aid lent to people in need of support is obligatory, merely praiseworthy or even improper. In particular, I try to establish how much of our personal resources (possessions, well-being, or free time), on Aquinas’s view, we should sacrifice for others, provided they need our support.
|
|
|
2.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 2
Tomasz Kupś
Tomasz Kupś
Kierkegaard o Kartezjuszu. Wątpienie Jako Prefiguracja Egzystencjalnej Rozpaczy
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
In his early, unfinished essay entitled Johannes Climacus, or De omnibus dubitandum est, Søren Kierkegaard enters into a polemic with Hegel’s interpretation of the methodic Cartesian doubt. Kierkegaard questions the philosophical absolutism of Cartesian scepticism and his methodological universalism. For the first time in Kierkegaard’s writings, the sphere of speculation (thinking) is confronted with personal involvement (will). Kierkegaard never published this work (it came out posthumously), and did not make any direct reference to Descartes in the same form ever again. However, certain subjects and themes remained: doubt (contrasted with despair) and the alias (Johannes Climacus), used when writing that early essay.
We swoim wczesnym, nieukończonym eseju zatytułowanym Johannes Climacus albo De omnibus dubitandum est Søren Kierkegaard wdaje się w polemikę z Heglowską interpretacją metodycznego Kartezjańskiego wątpienia. Kierkegaard kwestionuje filozoficzny absolutyzm Kartezjańskiego sceptycyzmu i jego metodologiczny uniwersalizm. Po raz pierwszy w pismach Kierkegaarda sfera spekulacji (myślenia) zostaje skonfrontowana z osobistym zaangażowaniem (wolą). Kierkegaard nigdy nie opublikował tego dzieła (wydano je pośmiertnie) i nigdy więcej nie odniósł się bezpośrednio do Kartezjusza w tej samej formie. Pozostały jednak pewne tematy i wątki: zwątpienie (przeciwstawione rozpaczy) i pseudonim (Johannes Climacus) używany podczas pisania tego wczesnego eseju.
|
|
|
3.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 2
Jakub Gużyński
Jakub Gużyński
Ekologia Integralna I Antropocentryzm — Personalizm Ekologiczny Johna Milbanka
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
The article discusses the ecological aspects of John Milbank’s thought in the context of the growing climate crisis. For this purpose, the concept of integral ecology is interpreted in the spirit of Milbank’s integralism, which rejects the notion of “pure nature” as a manifestation of secularism and calls for theological grounding of the environmental discourse. This perspective allows us to see the limitations of the modern way of thinking, caught up in the metaphors of “conquest of nature” and “return to nature.” As an alternative, the concept of “kenotic anthropocentrism” is proposed, which sees man as a rational, social, creative and religious animal, that somehow transcends his own nature, being called to union with God. On the one hand, such an approach proclaims the ontological superiority of man over other creatures, and on the other, it reminds us of his role as the guardian—and not the owner—of the Earth. Thus, it differs significantly from Clive Hamilton’s “modest anthropocentrism,” whose call to care for the environment is ultimately based on arbitrary freedom and the imperative of self-preservation. Milbank’s position is closer to Bruno Latour’s (anti-)anthropocentrism emphasizing the role of man as a political representative of silent earthlings—rivers, mountains and animals. However, Milbank advocates a strong ontological hierarchy rejected by Latour, which makes him less sensitive to the material dimension of climate change. Moreover, Milbank’s militant anti-secularism may be an obstacle to a much needed broader discussion of the ecological crisis, even if his critique of modernity is hard to ignore.
Artykuł omawia ekologiczny wymiar myśli Johna Milbanka w kontekście narastającego kryzysu klimatycznego. W tym celu, koncepcja ekologii integralnej poddana zostaje interpretacji w duchu Milbankowskiego integralizmu, który odrzuca pojęcie „czystej natury” jako przejawu sekularyzmu i domaga się teologicznego ugruntowania dyskursu środowiskowego. Taka perspektywa pozwala na dostrzeżenie ograniczeń nowoczesnego sposobu myślenia, uwikłanego w metafory „podboju natury” oraz „powrotu do natury”. Jako alternatywa, zaproponowana zostaje koncepcja „kenotycznego antropocentryzmu”, na gruncie którego człowiek jako zwierzę rozumne, społeczne, twórcze i religijne niejako przekracza swoją własną naturę, będąc powołanym do zjednoczenia z Bogiem. Takie podejście z jednej strony głosi ontologiczną wyższość człowieka nad innymi stworzeniami, z drugiej zaś przypomina o jego roli opiekuna — a nie właściciela — Ziemi. Istotnie różni się ono zatem od „skromnego antropocentryzmu” Clive’a Hamiltona, którego wezwanie do troski o środowisko opiera się ostatecznie na arbitralnej wolności i imperatywie przerwania. Bliżej mu raczej do (anty)antropocentryzmu Bruno Latoura, uwypuklającego rolę człowieka jako politycznego reprezentanta milczących Ziemian — rzek, gór czy zwierząt. Według Milbanka, silna hierarchia ontologiczna, odrzucana przez Latoura, jest jednak niezbędna, co sprawia, że pozostaje on mniej wrażliwy na materialny wymiar zmiany klimatycznej. Co więcej, wojowniczy antysekularyzm Milbanka może stanowić przeszkodę w niezwykle potrzebnej szerszej dyskusji na temat kryzysu ekologicznego, nawet jeśli jego krytyka nowoczesności jest trudno do zignorowania.
|
|
|
4.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 2
Łukasz Dominiak,
Igor Wysocki
Łukasz Dominiak
Anarchokapitalistyczna Argumentacja Przeciwko Państwu Jako Wyzwanie Dla Minarchistycznych Libertarian
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
The present paper formulates the principled anarcho-capitalist case against the state and investigates the possible minarchist replies thereto. It identifies three and only three logically available (general) ways of undermining the anarcho-capitalist case and argues that none of them works for minarchism (although they might work for other political philosophies) due to the premises from which this theory starts. The sketch of the analysis presented in the paper suggests that minarchist research program falls short of theoretical soundness or even of logical validity (albeit not necessarily of a political appeal).
Artykuł przedstawia fundamentalny anarchokapitalistyczny argument przeciw państwu i rozważa minarchistyczne odpowiedzi na tak sformułowaną krytykę tej instytucji. Identyfikuje trzy i tylko trzy logicznie możliwe sposoby podważenia anarchokapitalistycznej argumentacji, dowodząc, że w związku z przesłankami, z których wychodzi teoria minarchistyczna, żaden z tych sposobów nie jest jej dostępny (co nie oznacza, że nie jest on dostępny filozofiom politycznym wychodzącym z innych przesłanek). Zarys analizy przedstawiony w artykule sugeruje, iż minarchistyczny program badawczy jest nieprzekonujący teoretycznie, a nawet wątpliwy logicznie (pomimo swej możliwej atrakcyjności politycznej).
|
|
|
5.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 2
Stanisław Ruczaj
Stanisław Ruczaj
Christianity and the Problem of Hiddenness: A Critique of Defence from the Incarnation
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Argument z ukrytości Johna L. Schellenberga jest współcześnie jednym z najżywiej dyskutowanych argumentów za ateizmem. Rozumowanie kanadyjskiego filozofa wskazuje na problematyczność zjawiska niezawinionej niewiary w istnienie Boga przy założeniu, że doskonale kochający Bóg istnieje. W książce Ukrytość i wcielenie. Teistyczna odpowiedź na argument Johna L. Schellenberga za nieistnieniem Boga (2020), Marek Dobrzeniecki zaproponował nowatorską obronę przed tym argumentem, wykorzystującą chrześcijańską doktrynę o wcieleniu Syna Bożego. W artykule wykazuję, że obrona z Wcielenia nie odnosi sukcesu. Błędna jest bowiem jej kluczowa teza, iż Bóg wcielony musi być ukryty dla człowieka. W świetle tego rezultatu problematyczne staje się istnienie niezawinionej niewiary we Wcielenie. Ten problem ukrytości wcielonego Boga zawiera w sobie jako część składową problem ukrytości Boga w sformułowaniu Schellenberga.
The argument from hiddenness developed by John L. Schellenberg is one of the most discussed philosophical arguments for atheism. It assumes that there is a conflict between the existence of a perfectly loving God and the existence of nonresistant nonbelief. In his recent book titled Hiddenness and the Incarnation. A Theistic Response to John L. Schellenberg’s Argument for Divine Nonexistence (2020), Marek Dobrzeniecki presents a novel defence against the hiddenness argument, employing the Christian doctrine of the incarnation of the Son of God. In my paper, I argue that this defence fails. It is based on an incorrect claim that the Incarnation makes God hidden to humans. This allows one to formulate a new problem of hiddenness, related to the fact that there are nonresistant human beings who do not accept the divinity of Christ. The problem of hiddenness as described by Schellenberg forms an essential part of this new problem.
|
|
|
|
6.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 2
Maciej Smolak
Maciej Smolak
On Aristotle’s Proairesis as Interpreted by Sebastian Petrycy of Pilzno: On “Choice or Undertaking”
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Przedmiotem artykułu jest próba rozjaśnienia sensu Arystotelesowej proairesis w interpretacji Sebastiana Petrycego z Pilzna. Autor dowodzi, że wyrażenie „wybór abo przedsięwzięcie” nie jest użyte przypadkowo i że Arystotelesową proairesis w interpretacji Petrycego tworzą: (1) przedsięwzięcie w sensie wyznaczenia celu do realizacji; (2a) wybór własny w sensie preferencyjnego wyboru, czyli wyboru jednej strategii działania zamiast innej; (2b) wybór własny w sensie decyzji o przystąpieniu do obranej strategii działania; (3) przedsięwzięcie w sensie rozpoczęcia (i kontynuacji) działania prowadzącego do urzeczywistnienia wyznaczonego celu.
The article seeks to elucidate the sense of Aristotle’s proairesis on the basis of selected fragments of the translation and commentary by Sebastian Petrycy of Pilzno. Petrycy renders proairesis as “choice or undertaking”. The author shows that the expression is used for a reason and demonstrates that proairesis in the full sense of the word creates: (1) undertaking in the sense of designating the goal to be achieved; (2a) own choice in the sense of a preferential choice, that is, choosing one course of action rather than another; (2b) own choice in the sense of the decision about proceeding with accepted course of action; (3) undertaking in the sense of starting (and continuing) the action leading to the achieving of the designated goal. In so doing, the author proves that Aristotle’s proairesis, according to Sebastian Petrycy of Pilzno, is constituted by “choice” and “undertaking” which are its features or elements. Furthermore, he shows that the activity of proairesis does not end before the action because it does overlap with action, at least in the sense that it starts the action.
|
|
|
7.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 2
Bogdan Szlachta
Bogdan Szlachta
Two Dimensions of Political Philosophy: Side Notes to a Debate between Two Polish Philosophers of the 17th Century
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Poszukiwania prowadzone przez filozofów politycznych dotykają zwykle wymiaru normatywnego: wsparte na rozstrzygnięciach dotyczących pojmowania świata, niekiedy z udziałem osobowego Boga, oraz pojmowania człowieka w świecie tym osadzonego, ustalają podstawy ładu stanowiącego analogon kosmosu lub wyraz Bożej woli, następstwo ewolucji lub rozstrzygnięć świadomie dokonywanych przez panujących albo legitymizujących ich. Drugi wymiar budzi mniejsze zainteresowanie filozofów, większe prawników i politologów wkraczających niekiedy również na pole filozofii politycznej. Wymiar ten ma walor instytucjonalny, wiążąc się z próbą wskazania „mechanizmów” pozwalających realizować ład normatywny. Przedmiotem rozważań będą różne rozwiązania proponowane w obu wymiarach refleksji przez dwóch polskich autorów XVII w.
Studies conducted by political philosophers focus typically on the normative dimension. Grounded in decisions concerning the understanding of the world, sometimes with the participation of a personal God, and of man as a part of it, they lay the foundations of the order constituting an analogue of the cosmos, or the result of God’s will or evolution, or the effect of decisions made consciously by the ruling or those who legitimize them. The second dimension is of less interest to philosophers, as opposed to lawyers and political scientists who are interested also in political philosophy. This dimension has an institutional value and is connected with the investigation of “mechanisms” enabling the achievement of normative order. My considerations will involve various propositions in the two dimensions, made by two Polish authors from the 17th century.
|
|
|
8.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 2
Ryszard Kleszcz
Ryszard Kleszcz
Polish 20th-Century Discussions of Rationality
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Artykuł przedstawia dwudziestowieczne polskie dyskusje filozoficzne dotyczące racjonalności, w szczególności w kontekście poznawczym. Omawiane są stanowiska wielu uczonych, począwszy od Kazimierza Twardowskiego i założonej przezeń Szkoły Lwowsko-Warszawskiej do myślicieli okresu powojennego: Leszka Kołakowskiego i Mariana Przełęckiego. W części drugiej poddane są dyskusji i analizie trzy kwestie systematyczne, dotyczące racjonalności przekonań: problem ich binarności, kryteriów racjonalności oraz zagadnienie uzasadnienia jej wyboru.
The article presents twentieth-century Polish philosophical discussions of rationality, especially in the cognitive context. Discussed are diverse viewpoints, from those presented by Kazimierz Twardowski, the Lvov–Warsaw School founded by him to those of post-war thinkers: Leszek Kołakowski and Marian Przełęcki. In the second part, three systematic issues concerning the rationality of beliefs are discussed and analyzed: the problem of their binary nature, rationality criteria, and the issue of justifying the choice of rationality.
|
|
|
9.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 2
Anna Brożek
Anna Brożek
Reconstruction of Concepts in the Lvov–Warsaw School: Theory and Practice
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Pojęcia były zawsze jednym z najważniejszych obiektów badań filozoficznych. Szczególnie duży wkład do teorii analizy pojęć wnieśli przedstawiciele polskiej gałęzi XX-wiecznej filozofii analitycznej, czyli Szkoły Lwowsko-Warszawskiej. Badaniom filozoficznym w tej szkole przyświecał postulat jasności myślenia i mowy. Analiza i doskonalenie pojęć oraz języka filozoficznego jako ich nośnika były naturalnym wyrazem programu metodologicznego, jaki formacji tej nadał jej założyciel, Kazimierz Twardowski. W artykule przedstawiona jest procedura rekonstrukcji pojęć, stosowana powszechnie w szkole Twardowskiego. Okazuje się, że pomimo głębokich niekiedy różnic między poszczególnymi przedstawicielami SLW (wyrażających się chociażby w opozycji psychologizm–logicyzm) da się wskazać pewne rysy wspólne prowadzonych w szkole badań nad pojęciami. Są to przede wszystkim moment kategorialny i moment konstrukcyjny, ze względu na który całą procedurę najlepiej określić właśnie jako „rekonstrukcję”. Bliżej zostały omówione dwa przykłady rekonstrukcji pojęć: praca Jana Łukasiewicza dotycząca pojęcia przyczyny oraz wyniki Alfreda Tarskiego dotyczące pojęcia prawdy.
Concepts have always been one of the most important objects of philosophical investigations. A special contribution to the theory of conceptual analysis was made by the representatives of the Lvov–Warsaw School, representing the Polish branch of analytic philosophy. Philosophical research in this school was governed by the postulate of clarity of thought and speech. Analysis and improvement of concepts and the existing philosophical language as the carriers of these concepts naturally expressed the methodological program proposed by the founder of the School, Kazimierz Twardowski. In the article, the procedure of reconstructing concepts is presented as it was commonly applied in Twardowski’s School. Although the differences between individual school members were sometimes significant (reflected e.g. in the psychologism–antipsychologism opposition), one may indicate some common elements of conceptual research. These are, first of all, the categorial element and the constructive element, because of which the procedure in question is called “reconstruction”. Two examples of the reconstruction of concepts are examined closer: Łukasiewicz’s work on the concept of cause and Tarski’s results concerning the conceptof truth.
|
|
|
10.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 2
Janusz Maciaszek
Janusz Maciaszek
Psychological Sentences and Reism in Tadeusz Kotarbiński
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Analiza zdań psychologicznych stanowi jeden z najważniejszych elementów programu semantycznego zainicjowanego przez Tadeusza Kotarbińskiego, zwanego reizmem w wersji semantycznej. Celem tego programu było wyeliminowanie z języka wyrażeń oraz struktur gramatycznych, które reifikowały relacje, własności, zdarzenia oraz zawartości aktów psychicznych. Aby wyeliminować zawartości aktów psychicznych Kotarbiński zaproponował oryginalną analizę wypowiedzeń zdań psychologicznych parafrazowanych w postaci par wypowiedzeń, eliminując tym samym konieczność wprowadzania wszelkich bytów mentalnych lub intencjonalnych. W artykule przedstawiam krótko rozwiązania problemu zdań psychologicznych autorstwa Fregego i Russella, następnie wskazuję na filozoficzne inspiracje reizmu Kotarbińskiego. Analiza zdań psychologicznych przedstawiona przez Kotarbińskiego nie tylko rozwiązuje problem braku zastępowalności ekstensjonalnej, ale doprecyzowuje również jego poglądy reistyczne. Na koniec dokonuję krótkiego porównania analizy Kotarbińskiego z analogicznym rozwiązaniem autorstwa Donalda Davidsona, znanym jako analiza parataktyczna, które było rezultatem innych założeń filozoficznych, w szczególności zaś odmiennej od Kotarbińskiego wersji monizmu oraz innego podejścia do problemu prawdy.
Kotarbinski’s analysis of psychological sentences constitutes one of the main elements of his scientific programme known as reism in a semantic version. The program aimed to eliminate all expressions and grammatical forms that reify relations, properties, events and contents of mental acts from natural language. In order to eliminate the contents of mental acts and alleged intentional objects from semantics and ontology, Kotarbiński invented an original paraphrase of utterances of psychological sentences reducing them to pairs of logically independent utterances. In this paper, I briefly present Frege’s and Russell’s solutions of the problem of intentional contexts comprising psychological sentences; I also indicate the philosophical inspirations of Kotarbiński’s reism. The analysis of psychological sentences proposed by Kotarbiński not only solves the semantic problem of the lack of extensional substitutivity in psychological sentences, but also sheds additional light on his reistic ontology. In the end, I briefly compare Kotarbiński’s solution of psychological sentences with Donald Davidson’s apparently similar paratactic analysis and indicate that the differences between the two are the consequence of different versions of monism and different approaches to the problem of truth.
|
|
|
11.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 2
Ryszard Zajączkowski
Ryszard Zajączkowski
Bolesław Miciński and Stanisław Ignacy Witkiewicz: From the History of an Intellectual and Artistic Journey
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Artykuł omawia wzajemne kontakty i wspólnotę myśli dwóch wybitnych pisarzy i filozofów Bolesława Micińskiego i Stanisława Ignacego Witkiewicza (Witkacego), którzy mimo dużej różnicy wieku byli blisko zaprzyjaźnieni. Podejmowane przez nich problemy odsyłają do międzywojennej atmosfery filozoficznej w Polsce i w Europie, a także do ożywionych dyskusji w gronie krytyków literackich i awangardowych pisarzy. Witkiewicz jako pierwszy Polak zapoznał się z psychoanalizą i znacznie wpłynął na jej znajomość u Micińskiego, choć ich sposoby rozumienia teorii Freuda wyraźnie się rozeszły. Miciński był też gorącym zwolennikiem teorii Czystej Formy, realizatorem jej założeń w swojej twórczości i rzecznikiem unaukowienia krytyki literackiej poprzez jej mocne osadzenie w filozofii. Witkacy patronował jego poglądom estetycznym wyłożonym najpełniej w nieopublikowanej pracy magisterskiej Rzeczywistość i jej deformacja w sztuce (1937) napisanej pod kierunkiem Władysława Tatarkiewicza. Obaj zdecydowanie opowiadali się przeciw wszelkiemu redukcjonizmowi w filozofii; byli przeciwnikami fizykalizmu Koła Wiedeńskiego oraz antymetafizycznego nastawienia szkoły lwowsko-warszawskiej. Zwłaszcza Miciński dostrzegał słabość myśli analitycznej i poszukiwał dla filozofii formy bardziej pojemnej. W końcowym okresie twórczości Micińskiego stanął w wyraźnej opozycji wobec totalitaryzmu i mechanizacji życia, co było znamienne również dla Witkacego. Dla autora Portretu Kanta Witkiewicz był z pewnością mistrzem w dziedzinie filozofii, wciąż jednak pozostaje otwarte pytanie, ile od swego młodszego przyjaciela zaczerpnął autor Szewców?
This article describes mutual contacts and shared ideas of two outstanding writers and philosophers, Bolesław Miciński and Ignacy Witkiewicz (Witkacy), who despite a significant age difference were close friends. The philosophical problems they raised relate to the interwar intellectual atmosphere in Poland and Europe as well as lively discussions among literary critics and avantgarde writers. Witkiewicz was the first Pole to become acquainted with psychoanalysis; he made it significantly more familiar to Miciński, although their interpretations of Freud’s theory clearly diverged. Miciński was also a strong supporter of the Pure Form theory and realized its propositions in his works. He was also an advocate of a scientific approach to literary criticism through its firm grounding in philosophy. Witkacy was also a patron of his aesthetic views which were most fully set forth in an unpublished thesis, Reality and its Deformation in Art (1937), written under Władysław Tatarkiewicz’s supervision. They were both strongly opposed to any reductionism in philosophy; they were opponents of Vienna Circle physicalism and the antimetaphysical approach of the Lvov–Warsaw school. In particular, Miciński saw the weakness of analytical thought and sought a more capacious form for philosophy. The final period of Miciński’s work shows a strong objection to totalitarianism and a mechanization of life which was also characteristic of Witkacy. For the author of A Portrait of Kant, Witkiewicz was surely a master of philosophy, but the question of how much was borrowed from the younger colleague by Witkacy, the author of The Shoemakers, remains open.
|
|
|
12.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 2
Wojciech P. Grygiel
Wojciech P. Grygiel
Philosophical Apophatism and Michał Heller’s Idea of Mathematicity of the Universe
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Wychodząc od usystematyzowania hellerowskiej tezy o matematyczności przyrody, niniejsze studium poświęcone głównie będzie pokazaniu i krytycznej ocenie racji, wedle których Heller desygnuje teorię kategorii jako matematyczne środowisko szczególnie predestynowane dla wyartykułowania tej tezy. Kluczowe w tym kontekście będzie wskazanie, co uprawnia go do wprowadzenia mającej istotne ontologiczne znaczenie koncepcji pola kategorii i utożsamienia go z polem racjonalności. Ostatecznie stanie się możliwe lepsze zrozumienie, w jakim sensie w kontekście sformalizowanych teorii fizycznych Heller operuje pojęciem apofatyzmu filozoficznego, który wydaje się trafnie ujmować specyfikę jego poglądów na ontologiczne zobowiązania tych teorii i gdzie być może zbliża się on do niebezpiecznych myślowych pułapek. W swojej apofatycznej postawie Heller pozostaje blisko pierwszoplanowych postaci współczesnej fizyki i noblistów, Alberta Einsteina czy Rogera Penrose’a: fizyka nie mówi o tym, jaka rzeczywistość jest, ale pozwala stanąć na drodze do rzeczywistości.
Starting with the systematization of Michael Heller’s thesis of the mathematicity of the Universe, the inquiry carried out in this article will be devoted to the presentation and the critical analysis of why the category theory can be designated as the most suitable mathematical environment to articulate this thesis. The key task will be to show what motivates Heller to introduce an ontologically pregnant concept of the field of categories and to equate it with the field of rationality. Finally, it will become more transparent in what sense Heller utilizes the concept of the philosophical apophatism in the context of the formalized physical theories. Heller shares his apophatic attitude with such prominent figures of the theoretical physics as Albert Einstein and Roger Penrose: physics does not say what reality is but it places a physicist on the road to reality.
|
|
|
|
13.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 2
Piotr Lichacz
Piotr Lichacz
Kłopotliwe Intuicje
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
This article is a critical discussion of the book Setting Health-Care Priorities by Torbjörn Tännsjö. This critique targets mainly Tännsjö’s method, but also several unjustified conclusions and some implicit assumptions.
Artykuł jest krytyczną dyskusją książki Torbjörna Tännsjö Setting Health-Care Priorities. Krytyka dotyczy głównie przyjętej w tej książce metody, ale też kilku nieuzasadnionych wniosków i przemyconych założeń.
|
|
|
14.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 2
Torbjörn Tännsjö
Torbjörn Tännsjö
Setting Health-Care Priorities: Odpowiedź Piotrowi Lichaczowi
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
I discuss the comments from Professor Piotr Lichacz on my book, Setting Health-Care Priorities. What Ethical Theories Tell Us (New York: OUP, 2019). The idea that our reluctance to let go of life and abstain from marginal life extension is irrational is defended against his criticism. The methodology used in the book—urging us to rely in our testing on ethical theories on the content of our considered moral intuitions—is explained at length and the notion of cognitive psychotherapy involved in it is defended.
Omawiam komentarze prof. Piotra Lichacza dotyczące mojej książki Setting Health-Care Priorities. What Ethical Theories Tell Us (New York: OUP, 2019). Bronię krytykowanego przezeń poglądu, że nasz opór przed rezygnacją z życia i wstrzymania marginalnego wydłużenia życia jest irracjonalny. Szeroko wyjaśniam używaną w tej książce metodologię, skłaniającą do oparcia naszego testowania teorii etycznych na zawartości naszych przemyślanych intuicji moralnych. W obronę biorę również związane z tą metodologią pojęcie psychoterapii kognitywnej.
|
|
|
|
15.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 2
Joanna Papiernik
Joanna Papiernik
Antonio Degli Agli’s Treatise On the Immortality of the Soul
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
Artykuł zawiera tłumaczenie traktatu Antonia degli Agli O nieśmiertelności duszy. Jest ono poprzedzone jest wstępem, w którym autorka wyjaśnia popularność zagadnienia nieśmiertelności w XV wieku, przedstawia postać Antonia degli Agli oraz krótko analizuje treść jego krótkiego dziełka. Agli był duchownym Kościoła katolickiego i humanistą związanym ze środowiskiem florenckich intelektualistów skupionych wokół filozofa Marsilia Ficina. Był płodnym autorem dzieł filozoficznych, teologicznych, literackich i historycznych, choć tylko kilka jego tekstów przetrwało do naszych czasów. Wśród nich jest stosunkowo krótki traktat O nieśmiertelności duszy, w którym, odwołując się do pewnych fragmentów biblijnych i określonych filozoficznych koncepcji, dowodził, że dusza ludzka z konieczności jest wieczna. Zastosowane w tekście argumenty dotyczą metafizyki światła i relacji ludzkiego umysłu do jego najdoskonalszych przedmiotów poznania. Analiza treści pozwala stwierdzić, że argumenty użyte w traktacie w dużej mierze pokrywają się z tymi zawartymi w opuscula theologica i Teologii Platońskiej Ficina.
The article contains a translation of Antonio degli Agli’s treatise On the Immortality of the Soul. The translation is preceded by an introduction in which its author explains the popularity of the issue of immortality in the fifteenth century, presents the figure of Antonio degli Agli, and shortly analyzes the content of the treatise. Agli was a clergyman of the Catholic Church and a humanist associated with the millieu of Florentine intellectuals gathered around the philosopher Marsilio Ficino. Agli was a prolific author of philosophical, theological, literary and historical works, although only few of his texts have survived to our times. Among them is a relatively short treatise On the immortality of the soul, in which, with reference to certain biblical fragments and philosophical concepts, he argued that the human soul is necessarily eternal. The reasoning used here regards the metaphysics of light and the relationship of the human mind to its most perfect objects of cognition. The analysis of the content allows the conclusion that the arguments used in the treatise largely coincide with those found in Ficino’s opuscula theologica and Platonic Theology.
|
|
|
16.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 2
Bernard J. F. Lonergan,
Dominika Dziurosz-Serafinowicz
Bernard J. F. Lonergan
Phenomenology: Nature, Significance, Limitations
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
„Fenomenologia: natura, znaczenie, ograniczenia” to przekład publikacji Bernarda J. F. Lonergana pt. „Phenomenology” nature, significance, limitations”. Tenże dwunasty wykład kanadyjskiego filozofia o fenomenologii traktuje o jej definicji, przedmiocie, naturze, znaczeniu i zasługach oraz związkach z innymi naukami. Wprowadza czytelnika w główne koncepcje tej szkoły filozoficznej i zapoznaje z autorami, dla których ten sposób myślenia jest charakterystyczny. Filozof w szczególności zwraca uwagę na to, iż jest to metoda badań, w której istotną rolę odgrywa wgląd (insight). Warto zauważyć, że kategoria wglądu w epistemologii Bernarda J. F. Lonergana (1904–1984) — XX-wiecznego myśliciela i księdza filozofującego na pograniczu fenomenologii, tomizmu i hermeneutyki — jest kluczowa. Przekładu dokonała Dominika Dziurosz-Serafinowicz.
“Fenomenologia: natura, znaczenie, ograniczenia” is a translation of Bernard Lonergan’s “Phenomenology: nature, significance, limitations”. His twelfth lecture on phenomenology discusses its definition, subject, nature, significance, and connections with other sciences. It introduces the reader to the main concepts of this philosophical school and presents authors characterized by this way of thinking. The Canadian philosopher understands phenomenology as a study method where insight forms an essential part. It is worth noticing that the category of insight is central for the epistemology of Bernard J. F. Lonergan (1904–1984), a twentieth-century thinker and priest philosophizing at the juncture of phenomenology, Thomism, and hermeneutics. The text was translated by Dominika Dziurosz-Serafinowicz.
|
|
|
|
17.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 2
Jacek Jarocki
view |
rights & permissions
| cited by
|
|
|
18.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 2
Kingsley Mbamara Sabastine
view |
rights & permissions
| cited by
|
|
|
|
19.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 1
William Hasker
view |
rights & permissions
| cited by
|
|
|
20.
|
Roczniki Filozoficzne:
Volume >
70 >
Issue: 1
Graham Oppy
Graham Oppy
Antynaturalistyczne Argumenty z Rozumu
abstract |
view |
rights & permissions
| cited by
This paper discusses a wide range of anti-naturalistic argument from reason due to Balfour, Haldane, Joad, Lewis, Taylor, Moreland, Plantinga, Reppert, and Hasker. I argue that none of these arguments poses a serious challenge to naturalists who are identity theorists. Further, I argue that some of these arguments do not even pose prima facie plausible challenges to naturalism. In the concluding part of my discussion, I draw attention to some distinctive differences between Hasker’s anti-naturalistic arguments and the other anti-naturalistic arguments mentioned above.
Autor omawia wybrane antynaturalistyczne argumenty z rozumu, proponowane przez takich myślicieli, jak Balfour, Haldane, Joad, Lewis, Taylor, Moreland, Plantinga, Reppert i Hasker. Jak utrzymuje, żaden z tych argumentów nie stanowi poważnego wyzwania dla naturalistów, którzy są zwolennikami teorii identyczności. Co więcej, twierdzi, że niektóre z nich nie stanowią nawet przekonujących wyzwań dla naturalizmu wziętego w ogólności. W końcowej części tekstu autor zwraca uwagę na pewne wyraźne różnice między antynaturalistycznymi argumentami Williama Haskera a pozostałymi argumentami omawianymi w artykule.
|
|
|