Already a subscriber? - Login here
Not yet a subscriber? - Subscribe here

Browse by:



Displaying: 1-9 of 9 documents

Show/Hide alternate language

artykuły artykuły

1. Roczniki Filozoficzne: Volume > 65 > Issue: 3
Wojciech Żełaniec
Wojciech Żełaniec
Does Aristotle’s Akratēs Not Choose and If Not, Why Not?
abstract | view |  rights & permissions | cited by
G.E.M. Anscombe znalazła w Etyce nikomachejskiej Arystotelesa pewną niekonsekwencję: Arystoteles zdaje się twierdzić, że cokolwiek wynika z namysłu, jest wyborem, i że słaby wolą (akrates) może się skutecznie namyślać, ale i że — z drugiej strony — on (nawet wtedy) nie wybiera. Anscombe znajduje rozwiązanie tej sprzeczności: Arystoteles powinien był, jej zdaniem, zaznaczyć, że by z namysłu wynikał wybór, to, ze względu na co się namyślamy (cel, do którego namyślamy się, jakie zastosować środki), musiałby sam być przedmiotem uprzedniego wyboru. Badam to rozwiązanie i znajduję jego słabe strony, jak niebezpieczeństwo nieskończonego regresu, trudność prześledzenia genealogii wyborów i nieosiągalność pierwotnego celu. Pomimo to próbuję je ulepszyć, poddając pod dyskusję, czy tego rodzaju pierwotne wybory, jakich wymaga rozwiązanie Anscombe, nie są jednak czasem naprawdę podejmowane (w świetle żywionej koncepcji dobrego życia) i czy ich cele nie są rozkładalne na takie, które można realistycznie mieć nadzieję osiągnąć.
2. Roczniki Filozoficzne: Volume > 65 > Issue: 3
Michał Bizoń
Michał Bizoń
Metatheory of a History of Will
abstract | view |  rights & permissions | cited by
W tekście omawiam metateoretyczne uwarunkowania dla historii powstania i rozwoju pojęcia wolnej woli. Punktem wyjścia jest zagadnienie pojęcia spekulatywnego. Ponieważ wola jest pojęciem spekulatywnym, nie ma jednoznacznej definicji tego pojęcia. Dlatego też utrudnione jest badanie jego historii, ponieważ autorzy starożytni operowali różnymi teoriami chcenia i wolności, które nie zawsze były ze sobą kompatybilne. Następnie omawiam teorie chcenia i działania wybranych autorów, które miały istotny wpływ na późniejszy rozwój pojęcia woli. Rozpatruję pojęcie wyboru Platona, pojęcia życzenia i wyboru Arystotelesa, pojęcie przyzwolenia stoików, teorię wolności Epikura, teorię wyboru Aleksandra z Afrodyzji, pojęcie woli Augustyna z Hippony i teorię woli Maksyma Wyznawcy.
3. Roczniki Filozoficzne: Volume > 65 > Issue: 3
Andrzej P. Stefańczyk
Andrzej P. Stefańczyk
Kontrowersje Doktrynalne Renesansu Karolińskiego
abstract | view |  rights & permissions | cited by
The article attempts to characterize three key doctrinal controversies in the Carolingian Renaissance, namely: the disputes over the Eucharist, the so-called trina deitas, and predestination. The core of the article is an exposition of the controversy concerning predestination, whose main protagonist is Gottschalk of Orbais. The article discusses four crucial issues related to the problem: (i) the concept of God, (ii) the understanding of grace, nature and free will, (iii) the relation of foreknowledge to predestination, and (iv) the doctrine of redemption, i.e., specifically the relationship betweenjustice and mercy. The article is largely an attempt at an interpretation of the texts of the epoch, mainly those of Gottschalk of Orbais and his adversary, Hincmar of Reims. The conclusions point to difficulties in the issues discussed and outline what attempts at solving this problem have taken place in the coming centuries.
4. Roczniki Filozoficzne: Volume > 65 > Issue: 3
Agnieszka Kijewska
Agnieszka Kijewska
Eriugeny De Praedestinatione
abstract | view |  rights & permissions | cited by
The De praedestinatione of John Scottus Eriugena was intended as a contribution to a controversy sparked off by Gottschalk of Orbais concerning predestination. This work met with trenchant criticism and condemnation even though it firmly rejected Gottschalk’s views on double predestination. One of the reasons for this hostile reception was undoubtedly Eriugena’s singular conception of the freedom of will, a subject I intend to discuss elsewhere. In the present text, however, I would like to focus on another important cause of the rejection of Eriugena’s treatise. In my opinion, this second reason was a pre-scholastic project of rationalization of the faith in the spirit of St. Augustine and using the method of Boethius and Martianus Capella. It would appear that Eriugena’s contemporaries were not ready for the favorable reception of his idea of the vera philosophia that was the same as the vera religio. Yet, as Goulven Madec once rightly observed, the vera ratio of Scotus was closely bound up with the lux mentium which is nothing else than God revealing himself in the human language of the Scriptures. Eriugena’s masters and models were the Church Fathers and his intention was to continue their efforts to achieve an understanding of the faith in his own, personal way.
5. Roczniki Filozoficzne: Volume > 65 > Issue: 3
Jan Kiełbasa
Jan Kiełbasa
Reason as the Faculty of Thinking in the Service of the Will, Will as the Faculty of Making Choices according to the Judgement of Reason
abstract | view |  rights & permissions | cited by
Punktem wyjścia artykułujest rozważanie i konfrontowanie ze sobą różnych znaczeń terminu „wola”, formułowanych i dyskutowanych w XII-wiecznej antropologii. Znaczna część tych historycznych dociekań poświęcona jest takim zagadnieniom, jak charakterystyka i specyfika działania ludzkiej woli, jej odniesienie do całej dziedziny pragnienia (w szczególności do pożądania zmysłowego), zwłaszcza zaś wzajemne funkcjonalne i hierarchiczne relacje między wolą a rozumem jako władzą poznawczą. Na podstawie porównawczej i krytycznej analizy tekstów źródłowych z epoki (w tym dzieł Anzelma z Canterbury, Bernarda z Clairvaux, Hugona ze Św. Wiktora oraz ważniejszych zbiorów sentencji znanych i nieznanych autorów) autor artykułu bada poglądy tych i innych ówczesnych myślicieli na temat przynależności woli do sfery racjonalności w człowieku, udziału intelektu w jej wyborach i decyzjach z jednej strony, a zarazem jej autonomii i możliwości samoporuszania się z drugiej. Swoje badanie koncentruje na tym, w jaki sposób XII-wieczni myśliciele próbują wyjaśnić fenomen wolnego wyboru czy też wolnej decyzji i odpowiedzieć na pytania dotyczące właściwego podmiotu, źródła, przyczyny sprawczej bądź koniecznego i wystarczającego warunku ludzkiej wolności. Czyni to w kontekście średniowiecznych dyskusji i sporów między woluntaryzmem i intelektualizmem antropologicznym.
6. Roczniki Filozoficzne: Volume > 65 > Issue: 3
Elżbieta Jung
Elżbieta Jung
William Ockham and Thomas Bradwardine on God’s and Human Free Will
abstract | view |  rights & permissions | cited by
Artykuł przedstawia czternastowieczną dyskusję teologiczną dotyczącą problemu Bożej i ludzkiej wolnej woli. Jego głównymi bohaterami są Wilhelm Ockham i Tomasz Bradwardine. W swym opus magnum zatytułowanym O sprawie Boga przeciw Pelagianom... Bradwardine przywołuje dyskusję między św. Augustynem a Pelagiuszem dotyczącą wolnej woli, wolnego wyboru i predestynacji. Siebie uważa za augustynika, natomiast Ockhama oskarża o poglądy semipelagiańskie. W artykule przedstawiam opinie obydwu angielskich teologów, umieszczając je w kontekście Bradwardine’a krytyki semipelagianizmu.
7. Roczniki Filozoficzne: Volume > 65 > Issue: 3
Monika Michałowska
Monika Michałowska
The First and Second Orders of the Will in Medieval Thought: From Augustine to William of Auxerre
abstract | view |  rights & permissions | cited by
Koncepcja autonomii osoby Harry’ego Frankfurta, uznawana obecnie za jedną z ważniejszych teorii autonomii, podkreśla istotną rolę zdolności podmiotu moralnego do świadomej refleksji nad sobą i swoim życiem i ufundowana jest na zdolności podmiotu do formułowania pragnień pierwszego oraz drugiego rzędu. Intrygujące, że już w myśli średniowiecznej daje się zauważyć propozycje, które budują prekursorski wobec współczesnych teorii obraz podmiotu moralnego, odnosząc się do złożonej struktury woli, jak również dwurzędowości jej aktów. W niniejszym artykule śledzę rozwój terminologii oraz argumentacji wykorzystywanej w tych średniowiecznych koncepcjach, które odwołują się do pragnień pierwszego oraz drugiego rzędu oraz rozróżnień między różnymi aktami woli. Skupiam się na koncepcjach powstałych do pierwszej połowy XIII wieku wprowadzających do debaty woluntarystycznej terminologię, niuanse pojęciowe oraz argumentację, która stanie się punktem wyjścia dla późnośredniowiecznych teorii woli.
8. Roczniki Filozoficzne: Volume > 65 > Issue: 3
Krystyna Bembennek
Krystyna Bembennek
The Problem of the Servile Will in Hermeneutic Phenomenology
abstract | view |  rights & permissions | cited by
Celem artykułu jest przedstawienie wybranych wątków myśli Paula Ricreura, szczególnie jego rozważań dotyczących niewolnej woli. Po pierwsze, zaprezentowana zostaje Ricreurowska filozofia woli (w kontekście fenomenologii tego, co wolne, i tego, co mimowolne) oraz koncepcja ludzkiej ułomności. Następnie omówionajest reinterpretacja (rozszerzenie) fenomenologii Husserla, której dokonuje Ricreur, co prowadzi go do wypracowania hermeneutycznej formuły, wskazującej, że symbol daje do myślenia. Ostatecznie twierdzę, że fenomenologia hermeneu- tyczna Ricreura tworzy określoną wizję antropologiczną i rozumienie ludzkiej kondycji, które później stanie się częścią „hermeneutyki siebie”.
9. Roczniki Filozoficzne: Volume > 65 > Issue: 3
Dariusz Łukasiewicz
Dariusz Łukasiewicz
Theism and Hard Incompatibilism
abstract | view |  rights & permissions | cited by
Celem artykułu jest przedstawienie stanowiska zwanego twardym inkompatybilzimem i porównanie go z teistyczną, a w szczególności współczesną chrześcijańską koncepcją wolności woli ludzkiej. Twardy inkompatybilizm głosi, że wolność woli ludzkiej, rozumiana zarówno w sposób libertariański,jak i kompatbilistyczny, nie istnieje. W artykule zwraca się uwagę na pewną zbieżność między tezą twardego inkompatybilizmu a opartą na Biblii mądrością chrześcijańską, głoszącą zależność ontyczną i aksjologiczną człowieka od Boga. Zarazemjednak argumentuje się, że jednym z najważniejszych składników teologii i filozofii chrześcijańskiej jest doktryna owol- ności woli ludzkiej i ludzkiej odpowiedzialności za zło. Doktryna ta jest niespójna z twardym inkompatybilizmem. W części końcowej artykułu przedstawionajest syntetycznie propozycja,jak można uzgodnić ze sobą tezę indeterminizmu metafizycznego, która jest spójna z twardym in- komatybilizmem, z tezą libertarianizmu, którajest niespójna z twardym inkompatybilizmem.