Already a subscriber? - Login here
Not yet a subscriber? - Subscribe here

Browse by:



Displaying: 1-9 of 9 documents

Show/Hide alternate language

artykuły artykuły

1. Roczniki Filozoficzne: Volume > 63 > Issue: 4
Jarosław Olesiak
Jarosław Olesiak
„Logika” Arystotelesowskiej Przyczynowości
abstract | view |  rights & permissions | cited by
The present paper, taking as a point of departure Aristotle’s dispute with the ancient physicalists in Physics II.8-9 about the role of the final cause in nature, examines the context of the problem, his theory of the causes. Aristotle assumes an analogy between nature and craft and takes the production of artifacts to be paradigmatic. With these assumptions as guiding principles, the paper attempts to motivate his causal theory and propose what may be called a “logic” of the causes. It examines artefactual coming-to-be more closely, focusing on the aspects of Aristotle’s account that are highlighted in his explanation of natural coming-to-be: the basic character of the causes, the peculiar distinction between the causes and the accompanying the deeper coincidence among three of them, the complementarity between the final and moving causes, the nature and role of desire in coming-to-be, and the primacy of form. It introduces the notion of a trans-temporal objective whole and shows the need to consider the full whole — which includes the entire process of coming-to-be together with its source — as the proper context for a full understanding of coming-to-be. It also points out the importance of the distinction between the objective and subjective perspectives, especially useful in understanding final causality.
2. Roczniki Filozoficzne: Volume > 63 > Issue: 4
Stanisław Janeczek
Stanisław Janeczek
Learned Culture in the Enlightenment in the Philosophical Context
abstract | view |  rights & permissions | cited by
Artykuł przestawia dydaktykę KEN, koncentrując się na ukazaniu reform oświatowych charakterystycznych dla epoki oświecenia. W szczególności ukazuje specyfikę styku ówczesnej filozofii i nowożytnej nauki, stopniowo wyzwalającej się z hegemonii filozofii. Wskazuje na dominujący podówczas duch utylitaryzmu, a w warstwie metodologicznej - programowy eklektyzm. Postawa ta ujawniła się w całym szkolnictwie europejskim, a więc nie tylko we Francji, przodującej przynajmniej w zakresie deklaracji programowych, ale zwłaszcza w centralistycznie reformowanej oświacie w monarchii habsburskiej. Jest ona także właściwa tak reprezentacyjnemu świadectwu ówczesnej kultury naukowej, jakim była Wielka Encyklopedia Francuska, do której nawiąże wprost KEN. W szkole europejskiej wzbogacano studium językowo-humanistyczne o kształcenie matematyczno-przyrodnicze, zachowując kurs filozofii w duchuphilosophia recen- tiorum, przynajmniej na poziomie uniwersyteckim. Filozofia ta krytycznie asymilowała elementy nowożytnej epistemologii, a zwłaszcza osiągnięcia nowożytnego przyrodoznawstwa. Podejście to było typowe dla szkolnictwa reformowanego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów przez środowiska wyznaniowe, zwłaszcza zakon pijarów i jezuitów. Z czasem coraz bardziej upowszechni się empirystyczna epistemologia, owocująca fenomenalizmem kwestionującym możliwość uprawiania maksymalistycznie pojętej filozofii w formie nowożytnego arystotelizmu chrześcijańskiego funkcjonującego w szkole tradycyjnej. Mimo krytyki tego modelu kształcenia, presja tzw. długiego trwania (longue durée) tłumaczy zachowanie w szkole oświeceniowej elementów filozoficznych nawet w przyrodoznawstwie, w formie interpretacji korzystającej z kategorii substancji i jej właściwości, a nawet koncepcji duszy zwierzęcej.
3. Roczniki Filozoficzne: Volume > 63 > Issue: 4
Stanisław Janeczek
Stanisław Janeczek
Learned Culture in the Enlightenment in the Philosophical Context
abstract | view |  rights & permissions | cited by
Artykuł przestawia dydaktykę KEN w zakresie sformułowań programowych, podręczników i praktyki dydaktycznej, ukazanych na tle reform charakterystycznych dla ówczesnej szkoły europejskiej. W ukazaniu realiów kultury naukowej funkcjonującej w szkolnictwie zarządzanym przez Komisję skupiono się na oddaniu specyfiki styku filozofii i nowożytnej nauki, nieraz znacznie odbiegającego od realiów współczesnych.Nauczanie w szkołach KEN należy niewątpliwie do programowo eklektycznej kultury intelektualnej oświecenia, godzącej szkołę tradycyjną z postulatami nowożytnymi. Postawa ta ujawniła się w całym szkolnictwie europejskim, a więc nie tylko we Francji, przodującej przynajmniej w zakresie deklaracji programowych, ale zwłaszcza w centralistycznie reformowanej oświacie w monarchii habsburskiej. Jest ona także właściwa tak reprezentacyjnemu świadectwu ówczesnej kultury naukowej, jakim była Wielka Encyklopedia Francuska, do której KEN wprost nawiązywała. Szkoły KEN odchodzą od utożsamiania kształcenia realnego z kursem filozofii, co nasili się wraz z upowszechnianiem się empirystycznej epistemologii, owocującego fenomenalizmem rugującym podejście ufundowane na filozofii, w szkole tradycyjnej właściwe nowożytnemu arystotelizmowi chrześcijańskiemu. W szkole europejskiej wzbogacano studium językowo-humanistyczne o kształcenie matematyczno-przyrodnicze, zachowując kurs filozofii w duchu philosophia recentiorum, przynajmniej na poziomie uniwersyteckim. Filozofia ta krytycznie asymilowała elementy nowożytnej epistemologii, a zwłaszcza osiągnięcia nowożytnego przyrodoznawstwa. Postawa ta była charakterystyczna także dla szkoły zreformowanej w połowie wieku XVIII na teranie Rzeczypospolitej Obojga Narodów, zwłaszcza przez zakon pijarów i jezuitów. KEN wprowadziła natomiast samoistne przedmioty matematyczno-przyrodnicze, co zaowocowało ograniczeniem wykładu filozofii, którą w szkołach średnich sprowadzono do kursu logiki i ukierunkowanej praktycznie etyki, a na uniwersytetach do prawa naturalnego z odniesieniami społecznymi, politycznymi i ekonomicznymi. Zaowocowało to nawet odejściem od tradycyjnej struktury uniwersytetu, z propedeu- tycznym wydziałem filozoficznym, gdy w duchu fizjokratycznego porządku fizycznego i moralnego ukonstytuowano dwuczłonową strukturę szkół wyższych. Tym niemniej presja tzw. długiego trwania (longue durée) tłumaczy zachowanie elementów filozoficznych nawet w przyrodoznawstwie, dzielone z ówczesną szkołą europejską, a więc w formie interpretacji korzystającej z kategorii substancji i jej właściwości, a nawet koncepcji duszy zwierzęcej.
4. Roczniki Filozoficzne: Volume > 63 > Issue: 4
Damian Maziarz
Damian Maziarz
At the Sources of Libertarian Thought
abstract | view |  rights & permissions | cited by
Artykuł traktuje o libertarianizmie, jego genezie, źródłach i odłamach. Jest to stosunkowo młody ruch ideowo-polityczny. Libertarianie szczególny nacisk kładą na prawa jednostki do własności prywatnej i indywidualizm. Mają krytyczny ogląd instytucji państwa, wyrażający się w postulacie radykalnego ograniczenia jego uprawnień (minarchizm) lub też jego demontażu (anarchokapitalizm). Minarchizm i anarchokapitalizm stanowią dominujące nurty współczesnego libertarianizmu. Minarchiści opowiadają się za tym, żeby kompetencje państwa zostały zawężone do minimum - powinno ono sprawować pieczę nad wymiarem bezpieczeństwa (wojsko, policja, sądownictwo) i całkowicie powściągnąć ingerencję w gospodarkę. Anarchokapitaliści z kolei stoją na stanowisku, że instytucja państwa powinna zostać zniesiona. Uznają oni bowiem, że nie sposób pogodzić wolności jednostki i prawa do własności prywatnej w ramach państwa - nawet takiego, którego władza sprowadza się do zawiadywania sektorami zaznaczanymi przez minar- chistów. Radykalni libertarianie spod znaku anarchokapitalizmu są zdania, że wszelkie uprawnienia państwa powinny zostać przekazane prywatnej inicjatywie.
5. Roczniki Filozoficzne: Volume > 63 > Issue: 4
Wiesław Galus
Wiesław Galus
Architecture of Consciousness
abstract | view |  rights & permissions | cited by
W części III przedstawiono motywacje do aktywności autonomicznego systemu inteligentnego w postaci bólu i przyjemności. Wskazano, ze kształtowanie zaawansowanych stanów świadomości takiego systemu wymaga innego rodzaju motywacji w postaci ciekawości i potrzeby zrozumienia. Przedstawiono neuronalne podłoże tych motywacji. Zaproponowano kompleksowy model umysłu świadomego, obejmujący wszystkie poziomy przetwarzania informacji. Przedstawiony model wyjaśnia główne cechy ludzkiej psychiki. Wyjaśnia, jak się tworzy świadomość refleksyjna i samoświadomość, jak umysł formułuje sens i cel swego istnienia, a także sens istnienia otaczającego go świata, w jaki sposób uzyskuje wolną wolę i jak może skutecznie działać dla dobra swojego i dobra świadomości osadzonej w neuronowych polach modelujących. Wyjaśnia, jak potrzeba rozumienia i potrzeba harmonii może tworzyć dobro i inne wartości etyczne. Jakie emocje kierujące umysłem mogą wyzwolić uczucia empatii i altruizmu. Wyjaśnia też, że dla spełnienia tych funkcji, dla nauczenia się wszystkiego, co dobre i moralne, niezbędne jest ciało i możliwość postrzegania oraz oddziaływania na otoczenie. To bezpośredni dowód na konieczność zjednoczenia ciała i ducha aby zaistniały intencjonalnie moralne byty samoświadome.
6. Roczniki Filozoficzne: Volume > 63 > Issue: 4
Anna Dutkowska
Anna Dutkowska
Epistemological-Explanatory Dimension of the Problem of Non-Linguistic Thoughts According to José Luis Bermüdez
abstract | view |  rights & permissions | cited by
Podejmując problem niejęzykowych myśli, Bermudez rozważa go przede wszystkim na dwóch płaszczyznach: epistemologicznej i eksplanacyjnej. Płaszczyzna epistemologiczna dotyczy tego, jak możliwe jest przypisywanie myśli do istot nieposługujących się językiem (dalej: NC) oraz czy możliwe jest poznanie treści niejęzykowych myśli. Do rozwiązania tego problemu Bermudez posłużył się koncepcją semantyki sukcesu, która umożliwia poznanie zawartości przekonań i pragnień oraz zastosowanie wyjaśniania psychologicznego. Płaszczyzna eksplanacyjna dotyczy natomiast takiej atrybucji myśli do NC, która odpowiednio wyjaśniałaby ich zachowanie. W tym celu Bermudez rozszerza pojęcie racjonalności do NC przez wyróżnienie jej różnych poziomów. Ponadto wyodrębnia protologikę, ukazującą, jak praktyczne rozumowanie może być przypisywane do NC. Główne zarzuty w stosunku do jego stanowiska dotyczą m.in. relacji między myśleniem a wnioskowaniem, stosowanej metodologii oraz rozszerzonego pojęcia racjonalności.

tłumaczenia tłumaczenia

7. Roczniki Filozoficzne: Volume > 63 > Issue: 4
David Chalmers, Jacek Jarocki
David Chalmers
The Matrix as Metaphysics
view |  rights & permissions | cited by

recenzje recenzje

8. Roczniki Filozoficzne: Volume > 63 > Issue: 4
Michał Tatarczak
Michał Tatarczak
Philosophy of Pseudoscience. Reconsidering the Demarcation Problem
view |  rights & permissions | cited by

sprawozdania sprawozdania

9. Roczniki Filozoficzne: Volume > 63 > Issue: 4
Rafał Charzyński
Rafał Charzyński
„Filozofia na uczelniach katolickich: Metafizyka i filozofia Boga”. Lublin, KUL, 18 maja 2015 roku
view |  rights & permissions | cited by